Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czynienie

Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)
Definicja współczesna

Orzeczenie

Cytaty

Czynienie lub sprawa tuer.

Pierre aime Dieu, Czynienie [...] aimer, ma Przedjestotę (Objet) [...]. Pierre jest Podjestotą Mowienia, bo o niem mowią, a Bog jest Przedjestotą [...] Sprawy lub Czynienia Piotra.

Gdy w rzeczy co postrzegamy, to jest albo jaką rzecz sama w sobie, czyli w swojém przyrodzeniu jest, np. rzeka szeroka, bystra, głęboka, zowiemy to przymiotem lub własnością rzeczy: albo co siłą własną działa np. orzeł leci, rzeka płynie, wiatr szumi, zowie się to sprawą, czynem, czynieniem lub działaniem; albo że doznaje w sobie odmiany jakiej, podlegając działaniu innej jakiej rzeczy, np. drzewo usycha, róża więdnie, lod topnieje, wiatrem obalone sosny, zowiemy to skutkiem. W ogólności rozmaite położenia lub zdarzenia w jakich rzeczy znajdują lub znajdować by się mogły, zowiemy okolicznością lub stanem; np. wczorajszy dzień był bardzo gorący, dzisiejszy jest nieco chłodniejszy, wszystko cośmy powiedzieli o dniu należy do okoliczności, które mu się przytrafiły; i tak wczorajszy był wyrażają okoliczności czasu przeszłego, dzisiejszy jest czasu teraźniejszego; gorący, chłodny okoliczność przymiotu; bardzo, nieco miarę lub stopień tychże dwóch przymiotów.

Ciekawostki

Nał/1774: wyraz "czynienie" w tej gramatyce nie zawsze ma charakter terminu; por. "Czynosłowo Ni-to-ni-owe [...] albo nie wyraża Czynienia, albo wyraża takie Czynienie, [...] ktore się w samym Czyniącym odprawia, a do innej Jestoty nie przechodzi [...], jako to można poznać w tych Czynosłowach; languir, croître [...]" (s. 504; por. "czynosłowo ni to, ni owo").