terminów gramatycznych online
zgłoska akcentowana
Język: polski
Cytaty
Zgłoski niższym wymawiane tonem, oznaczają brak akcentu; które przeto zwać możemy nieakcentowane: inne które go mają, lub przynajmniej bez najmniejszej szkody dla języka znieść mogą, nazwiémy akcentowane.
Gdy się znajdują na końcu akcentowanej zgłoski.
W języku polskim zgłoska długa lub krótka znaczy tyle, co będąca w pewnym razie pod przyciskiem, lub nie; czyli inaczéj, akcentowana lub nieakcentowana.
Do zlewu takich dwóch samogłosek [...] przychodziło [...] ilekroć to i było krótkiém, i nie położoném w akcentowanej zgłosce wyrazu.
Mogą się jednak zdarzyć dwojakiego rodzaju wątpliwości: 1) ze względu na poniżej sformułowany przepis pisania ij, yj tam, gdzie to ij, yj wyraźnie słychać, a zwłaszcza w akcentowanych zgłoskach, można się wahać, czy nie należałoby tego rozciągnąć na wszystkie wyrazy dwuzgłoskowe.
W wyrazie pięcio zgłoskowym: porozkładała, mamy 3. 1. 1. 4. 2, przy czem tutaj pierwsza zgłoska jest nieco mocniejsza, niż w wyrazie czterozgłoskowym, widocznie z powodu znaczniejszego oddalenia od głównie akcentowanej zgłoski.
To, co mamy w wyrazie mniej w akcentowanej zgłosce, mamy w osłabieniu w nieakcentowanej: niemniej, dzisiaj [...], lepiej.
Znaczy to, że obok znamion czeskich mają one także cechy polskie, mianowicie: 1. akcent na zgłosce przedostatniej, 2. zupełny dziś brak iloczasu, 3. zwężenie samogłosek w zgłoskach zamkniętych spółgłoską dźwięczną [...], 4. wymowę dawnego ā jak o [...], wreszcie — cechy dawniejsze: 5. skracanie wszystkich zgłosek akcentowanych w epoce prasłowiańskiej, także pod tonacją akutową [...] i 6. zachowanie prasłow. ʒ [...].
Znaczy to, że obok znamion czeskich mają one także cechy polskie, mianowicie: 1. akcent na zgłosce przedostatniej, 2. zupełny dziś brak iloczasu, 3. zwężenie samogłosek w zgłoskach zamkniętych spółgłoską dźwięczną [...], 4. wymowę dawnego ā jak o [...], wreszcie — cechy dawniejsze: 5. skracanie wszystkich zgłosek akcentowanych w epoce prasłowiańskiej, także pod tonacją akutową [...] i 6. zachowanie prasłow. ʒ [...].
Zgłoskę akcentowaną uwydatniam (tylko w razach wątpliwych) przez umieszczenie przed nią kreseczki [...].
Wymieniona kategorja utrzymuje się oczywiście dlatego, że dana zgłoska akcentowana jest w całej odmianie, gdzie nigdy nie jest ostatnią [...].
Zaś pod względem jakości akcentu to polszczyzna przedstawia także typ jednostajny: przycisk jest słabo wydechowy. Intonacyjnych różnic w obrębie zgłosek akcentowanych niema, wymawiają się jednakowo, bezbarwnie — oczywiście pomijając fakultatywną wzgl. stałą, ale nastrojową intonację powiedzenia (np. w pytaniu).
Wymawiajac wyrazy więcejzgłoskowe, np. piłka, sobota, czytelnia, samorząd, szermierka, dostatecznie, regulamin, gimnazjalny, drużynowy, wypracowanie, nieodpowiedni, współzawodnictwo, saneczkowanie, najpunktualniejszy, stwierdzamy, że w każdym z nich jest jedna zgłoska mocniejsza od innych, co zależy od wzglednie wiekszej siły wydechu, z jaką ją wymawiamy. Mówimy o tej zgłosce, że jest pod akcentem lub akcentowana.
Polskie wyrazy więcejzgłoskowe mają akcentowaną przedostatnią zgłoskę (z nielicznymi wyjątkami [...]). Wyraz jednozgłoskowy osobno wymówiony jest także zawsze akcentowany.