zgłoska długa

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1783
• Ant/1788
• Prz/1792
• Kop/1817
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Kurh/1852
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Malin/1869
• SW/1900-1927
• Rozw/1923
• Łoś III/1927

Tak téż w Rossyjskim wyrazie ruki, po naszému ręki, ostatniá zgłoska jest długá.

Wyrazy dwuzgłoskowé, które są imionami i słowami, będąc słowami, mają pospolicie ostatnią, a imionami pierwszą [zgłoskę] długą n.p. to descant rozprawiać, a descant rozprawa, to cement spuszczać, wiązać, a cement wapno rozrobioné [...] Prawidło to jednak ma wiele wyjątków. Chociaż bowiem słowa rzadko są kiedy mają długą piérwszą zgłoskę, w Imionach jednak dość często przedłuża się ostatnia, n.p. delight uciecha, perfume wonność.

Trzyzgłoskowé kończącé się na le mają piérwszą [zgłoskę] długą n.p. amicable przyjazny. Mające jednak w drugiéj zgłosce Samogłoskę, przed dwóma spółgłoskami mają srzednią długą, n.p. Combustile palny.

Samogłoski nawet Krótkie i Wątpliwe robią Zgłoskę Długą, kiedy po którey z nich w jednymże wyrazie następuje albo jedna z trzech spółgłosek poddwoyonych, albo dwie przynaymniey spółgłoski innego rzędu.

Przedostaniá zgłoska jest u nás pospolicie długá, a ostatnia krótká: np. Cesarski, Królewski.

Po tém wyobrażeniu, przystępujemy do podania ogólnych dla wiérszy miarowych prawideł, zasadzających się jedynie na akcencie czyli przycisku w mówieniu, który zgłoskę podnosi, przedłuża i wybitniejszą czyni. Stąd powstają zgłoski długie i krótkie. Że zaś są takie, które z akcentem i bez akcentu wymówione być mogą, wynika rodzaj trzeci obojętnych, tj. takich, które już długie, już krótkie być mogą; a to według tego, czy są z przyciskiem, lub bez niego położone.

Do utworzenia stóp starożytnych wchodzą zgłoski długie i krótkie, zależące od ilości czasu łożonego na wymówienie każdéj zgłoski; w nowożytnych zaś językach tak nazwane stopy powstają ze zgłosek przyciskowych i bezprzyciskowych czyli wyższym i niższym tonem wymawianych, bez względu na czas łożony na ich wymawianie.

Ponieważ zaimek się nie ma przycisku, nie używa się na początku zdania nigdy, a na końcu rzadko; zdania bowiem powinny się kończyć wyrazami pełnobrzmiącemi, to jest takiemi, któreby miały przedostatnią zgłoskę długą.

[...] Grecy mają dwa przygłosy, s których jeden, zwany ostry (acutus), pádać może tak na zgłoskę krótką, jak i długą [...]; drugi zwany circumflexus, który gramatyka, tak zwaná bernardynka, czwárty ráz przedrukowaná w Warszawie w drukarni rządowéj r. 1815 pod nápisem: Gramatyka dlá chcących uczyć się języka łacińskiego, nazywá na str. 135 daszkiem, łączy się ze zgłoską długą [...].

Wszystkie tu zgłoski tak zwane przez Kopczyńskiego długie, niczym jinnym nie są, jak tylko zgłoskami wymówionemi s przygłosem, i zdaje nám się tylko, że są długie; a chociáżby i tak było w saméj jistocie, to jeszcze ta długość zgłoski, będącá skutkiem przygłosu, nie nadáwałaby językowi naszemu jiloczasu [...].

Pozycja, i, lm. e [...] 6. gram. położenie, miejsce: Zgłoska długa przez pozycję.

Stare przyciskowe na trzeciej od końca posuwają przycisk o jedną zgłoskę naprzód, przy czem ta, jeżeli była długa, występuje jako nowoakutowa.

Polskie ro było równie dobrze w zasadzie odziedziczone jako długa zgłoska, jak południowe ra itd.

Ac. sg.

§ 213. Prasł. samogłoska nosowa w końcówce Ac. sg. wymieniła się w języku polskim na -ę w zgłoskach krótkich i na -ą w zgłoskach długich; rozłożenie końcowych samogłosek krótkich i długich musiało być pierwotnie na gruncie polskim inne w Ac. sg. niż w N. sg., gdyż stosownie do prawa de Saussure’a akcent z przedostatniej zgłoski przenosił się na ostatnią (akutowaną) w N.sg., natomiast nie przenosił się w Ac. sg., który miał końcówkę cyrkumflektowaną.