Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

prawidło

Język: polski

Cytaty

Prawideł na nie grammatyka żadnych nie podaje: bo na czucie nie masz prawideł w żadnej nauce [...]. Od wykrzykników czasem słowa się tworząnp. bakać, hokać, hopać, nukać, kochać, szlochać i t. p.

Prawidło Iszéj odmiany.

Głosownia .... Część gramatyki, zawierająca prawidła pod względem brzmienia wyrazów.

Mownia .... Część grammatyki zawierająca prawidła, ze względu na treść mowy.

„Przystępujemy teráz do przemiany samogłosek, zależnéj od ciężkości głosek i jiloczasu. Tu się objáwiá delikatniejsze, idealniejsze poczucie miłodźwięku, niż w upodobnieniu (assimilatio) i dissimilacyji; tu jest celem pewná równowága, symetryjá żywiołów fonetycznych wyrazu. Następnie tu pojawiająca się przemiana samogłosek jest albo jich wzmocnieniem, a bo osłabieniem według prawa kompensacyjnego (nach dem Kompensations-Gesetz). To prawo ulegá w rozmajitych językach rozmajitym zastósowaniom, tylko że prawideł nie można zawsze ściśle oznaczać w szczegółach [...]".

I. Pisownia (ortografja).

Uwaga. Podane niżej prawidła nie są wyczerpujące. Dokładne wskazówki, jak pisać należy, znajdą uczniowie w osobnej książeczce, poświęconej wyłącznie sprawom pisowni.

X — wymawia się wielorako: [...]

d) jak s, ale sycząco, n. p. proximo (prossymu, blizki), auxilio (ausylju, pomoc), sexto (séstu, szósty). W innych wypadkach nie da się ustalić prawideł.

Najstarszą nazwą jest gramatyka. Nazwa ta była długie wieki stosowana do nauki, której zadaniem było gromadzenie prawideł poprawnego mówienia i pisania.