terminów gramatycznych online
obyczaj tryb
Język: polski
- De Verbo: DonCul/1560
- Grammatici elementa: Don/1583
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Słownik: Bart/1544
- Verbum: Don/1649, Don/1595
Cytaty
Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.
OBYCZAJ -2) gram. naznaczenie, obyczaj <modus> RN (k. tyt.); Oznaczenie, Obyczaj modus RN (wykl. przednia); [...] {vide Calepi} R t8; [...] R p7; [...] R t8 (mp); [...] indicativus modus R P6v, ... RN (k. tyt.); ... R p4v (md); ... RN (k. tyt.); [...] R x7 (md). Zob. ISTNY, JISTNY, KROM, NIEZGRANICZONY, PERSONA, ZŁĄCZAJĄCY.
1. Indicativ[u]s mod[u]s, Obyczaj co okázuje rzecz. crat. 2. Imperativus, Obyczaj gdzie álbo z ktorym rozkázujemy. 3. Optativus, Obyczaj z ktorym co dobrego komu zadamy i sprzyjàjemy. 4. Coniunctivus, Obyczaj ktory sobie insze verbum àlbo mowę przyłącza, àbowiem sententia i wypowiedzenie zupełne ma być àlbo doskonałe. 5. Infinitivus, Obyczaj ktory żadną person[ę] pewną àni liczbę znàczy. 6. Impersonalis, Co persony żadnej nie znàczy.
Modus heisst Obyczaj, der Indicativ wird Ukázujący, der Optativ Żądájący , der Conjunctiv złączający (S. 78, E. 7 wzłączający), der Infinitiv nieográniczony (S. 35 niezagraniczony) genannt.
Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.
Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.
Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.
Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.
Qualitas verborum in quo est? In modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego: Imperativus ut lege: Optativus ut utinam legerem: Coniunctivus ut cum legam: Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur.
Jákość słow w czy jest? W obyczáj[ách] i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko czytam: Rozkázujący jáko czytaj: Żądájący jáko obym czytał: Złączájący jáko gdy czytam: Nieograniczony jáko czytáć. Krom osob jáko czyta się.
Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.
Terminologia Reguł [...].
Coniugatio — (s)przężenie: verbum activum — sprawiące, sprawujące, modus indicativus — naznaczenie, obyczaj ukazujący, skazujący, coniunctivus — słączający, imperativus — rozkazujący, infinitivus — niez(a)graniczony, participium — uczesnik, tempus praesens — czas niniejszy, praeteritum — przeszły, futurum — przyszły, persona — osoba, persona.