koniec języka

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• SkorM/1828
• Malin/1869
• Benni/1923
• Gaert/1927

O głoskach podniebiennych. 1. Liter podniebiennych głosowych mamy pięć d, ł, n, r, t. Z tych wszystkich głosek litera ł, jest najłatwiéjsza do zmiękczenia […]. 2. Głoski d, n, t, wyrabiają się wszystkie prawie jednakowém poruszeniem języka; z tą tylko różnicą, że wymawiając głoskę d silniéj dech pędzimy aniżeli przy wymówieniu t, a dla oddania n przyłożywszy język do podniebienia, dech pędzimy w kanał nosowy. Jednakże mimo to n, może spływać na samogłoskę cieńszą i; głoski zaś d, t, zwykle opierają się na grubéj samogłosce y. Jeżeli zaś głoski te spływają na cieńszą samogłoskę i, natenczas tworzy się brzmienie syczące. Przyczyna tego jest w wymawianiu tych głosek. Albowiem trudno wznieść koniec języka ku podniebieniu tak, aby się i inne części języka nie wzniosły; kanał zatém ścieśniony dla wyrobienia cieńszéj samogłoski i, ścieśnia się jeszcze bardziéj; gdy w nim dla d, n, t, koniec języka ku podniebieniu wznosimy [...].

Poruszenia téj części języka, którą wyrabiamy głoski gardłowe, nie są tak wolne, jak poruszenia końca języka. Nic zatém dziwnego, że język chcąc wyrobić miękko głoskę gardłową, ścieśni otwór ust zanadto, i zamiast brzmienia głosowego lub przydechowego, wyrobi brzmienie syczące.

Są one wymawiane, gdy się koniec języka daleko w tył zwija i do podniebienia przykłada, przez co podwójny dźwięk (ton) na kształt jakby z głowy wyprowadza się [...].

[…] Powiéwne zaś ƶ i s wymáwiają się ciśnieniem środkowych krawędzi języka o górne boczne zęby, przy czym, jak przy đ i c, koniec języka opierá się poniżéj dolnych przednich zębów, ɍ wymáwiá się prawie jak ƶ, lecz z dotknięciem podniebieniá drgającą płaszczyzną języka.

Dla celów fonetycznych wystarczy, gdy będziemy odróżniali trzy główne części powierzchni języka. Jeżeli po wysuniętym daleko z ust języku, przy napiętych mięśniach końca języka, będziemy przesuwali palcem, to zauważymy, że mniej więcej na przestrzeni 15 cm mięśnie te są napięte, dalej natomiast język ustępuje naciskowi palca. Tę przednią część nazywamy przodem języka. Na wyróżnienie zasługuje w przedniej części języka sam przedni jego brzeg, który widzimy, oglądając (w lustrze) nie w stanie napięcia, lecz spoczynku. Niekiedy artykułuje wyłącznie ta linja brzegowa, w której się spotykają górna i dolna płaszczyzna języka.

Tak rzecz się ma przy izolowanem wymawianiu głosek. Gdy mamy łańcuch głosek, weźmiemy dla przykładu spojenie s+t, zauważymy, że w pierwszej głosce po momencie głównym niema już powrotu do położenia spoczynkowego, lecz narząd mowy, koniec języka w danym wypadku, odrazu układa się do głoski następnej t, mianowicie do głównego jej momentu, zwarcia.

Język; części: a) koniec (apex, apikalny), b) brzeg (corona, koronalny), c) grzbiet (dorsum, dorsalny), d) osada (radix, radykalny).