terminów gramatycznych online
słowo posiłkowe
Czasownik posiłkowy (słowo posiłkowe). 1. Czasownik lub wyrażenie czasownikowe, z którym łączy się określona forma innego (tzw. pełnego) czasownika, przy czym oba człony stanowią całość kategorialną (określony czas, tryb) [...].
Cytaty
Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.
Posiłkowé słowa są osobliwie to have mieć to be bydź, oprócz tych jednak są inné, które w pewnych trybach samym się nawet posiłkowym dodają. Takié są do, will, shall, may, can, ought, let.
Posiłkowé to do używa się jakośmy już namienili w pytaniu i przeczeniu, wyjowszy tylko kiedy się pytamy, albo przeczemy przez inné słowo posiłkowé. n.p. Do you read czytaszli, I do not nie czytam; takoż kiedy chcemy dodadź mocy słowu, osobliwie zastanawiając się nieco n.p. I really do forget what I had to tell you. W rzeczy saméj zapomniałem com miał mówić Waćpanu.
Słowo posiłkowe; a tem jest być, oznaczające bycie rzeczy. Ztąd zaś ma swe nazwisko, że, w potrzebie tego, inne posiłkuje Słowa.
IMIOSŁOWY Osobliwe czyli Bez-okoliczne. Teraźniejszy. Czynny: znając się [...] Przeszły. Czynny: znawszy się. Pobiwszy się. [...] Przyszły. Czynny: Chciawszy się znać. Musiawszy się pobić. [...] 2. Zwyczajne czyli Okoliczne. Teraźniejszy. Czynny: znający się (41), znająca się [...] Przyszły. Czynny: Mający się i t. d. znać [...] Rzeczowniki słowowo-nijakie. Znanie się. Pobicie się. [...] (41). W słowach zaimkowych nie ma Imiosłowów różnoczasowych; Imiosłow czynny zastępuję ich miesce czasując się ze słowem posiłkowém, być np. On jest (był, będzie, i t. d.) znający się na kim lub na czém.
Rozdział VI. wykazuje w krótkości podział Czasowników, nazwiska ich, i cechy poznawania, oraz przykład zawierający w sobie Trybowanie, Czasowanie, Liczbowanie, Osobowanie i Rodzajowanie. Tu dwie nowości nastręczają się uwadze znawcy; pierwsza, iż jedno tylko mamy Słowo posiłkowe być, tak jak w sławiańkiém, rossyjskiém, i t. d. a co i J. S. Bandtke przede mną jeszcze uważał (d), druga zaś, Słowo dwuosobowne. Dla tego mówię , jedno słowo posiłkowe być, iż mieć, od innych mniemane Słowem posiłkowém, tego niemal uważam przyrodzenia, co i rozumieć, mniemać, sądzić, myśleć, i t. d.
Że zaś w późniéjszym czasie na wzór jégo inne się słowa potworzyły i do odmian swoich zawsze jégo pomocy potrzebują przeto słowo być nazywa się także posiłkowém.
[...] Łączenie w jeden wyráz słównego temátu s końcówkami tak osobowemi, jak bezosobowemi nazywámy po staremu spájaniem (conjugatio), do którego zaliczámy nie tylko kojarzenie temátów słównych s końcówkami, ale także łączenie jimiesłowów lub rzeczowników słownych s formami słowa posiłkowego, którym jest słowo być [...].
[...] Wyrazy hortatus, napomɳáł, napoⴅináł są jimiesłowami, wyrazy zaś napoⴅinać, ermahnen są rzeczownikiem słównym, który nazywámy po staremu trybem bezokolicznym, prof. Małecki wyrazem bezokolicznym. Spółgłoskę m [...], jako téż formę słówną będę nazywámy słowem posiłkowym, prócz którego posługuje się także język nasz słowem mám, jako słowem posiłkowym.
Słowo być, gdy znaczy to samo, co istnieć, egzystować, jest słowem nijakiém, rzeczowném; gdy zaś słowo być pomaga innym słowom do wyrażenia jakich okoliczności, nazywa się posiłkowém. Słowa: bywać, zostać, mieć mogą także być posiłkowemi.
Słowo w języku polskim jest siedmiorakie: czynne, zwrotne, wzajemnie-zwrotne, nijakie, posiłkowe, bierne, i czynno-bierne albo przymiotne.
Ponieważ w odmianie każdego czasownika, zachodzi wiele form takich, które nie są pierwotnemi, ale raczej złożonemi z dwóch form, tj. z formy czasownika danego i ze słowa posiłkowego być, obejrzymy więc nasampiérw konjugacyą owego słowa posiłkowego.