terminów gramatycznych online
imiesłów
Participium (imiesłów). Niefinitywna (nieosobowa) forma czasownika będąca syntaktycznym derywatem regularnie tworzonym od form osobowych.
Cytaty
[...] Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
O przymiotnikach częstokrotnych i dokonanych, będących właściwie imiesłowami powiemy w Rozdziale o imiesłowach […].
Co to jest imiesłów [...].? Jest to część mowy, która jak słowo oznacza działanie w czasie, ale połączone z własnością przymiotnikową.
Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.
Wyraz imiesłów powinien był właściwie być nadanym temu rzeczownikowi słownemu, bo jest naczelném imieniem wyrobioném ze słowa. Grammatyki, przyjąwszy imiesłów, przymiotnik za część mowy osobną, uszanowały go zanadto, robiąc wyraźną krzywdę istnosprawowi przez pominięcie go zupełne, jakoby nie istniał.
Imiesłów, wyraz gładko wymawiający się miłego brzmienia z upadkiem imienia i słowa utrzymać się nie może. Sprawmiotnik, jest jakoby przymiotnik ze sprawomianu wyrobiony, —zestawienie może na początek nie gładko brzmiące, ale z upływem czasu utrze się do słuchu.
[…] Wyrazy takie, jak mający, wygrany, nazywają się imiesłowami, bo są to imiona przymiotne, czyli przymiotniki urobione ze słów, łączą więc w sobie pojęcie imienia i słowa.
Imiesłów jest to wyraz urobiony ze słowa, wyrażający podobnie jak słowo czynność, stan, byt, oznaczający wzgląd czasów i odmieniający się jak przymiotnik, przez rodzaje i liczby. Imiesłów w zdaniu bywa określeniem. Imiesłów nie odmienia się przez stopnie, bo nie przymiot, ale czynność, stan, byt istot w czasie wyraża. Ale kiedy względu na czas nie oznacza, na tenczas ma znaczenie przymiotnika i stopniuje się [...].
Imiesłowy są różne według znaczenia słów. Imiesłów czynny czasu teraźniejszego kończy się na ący […]. Imiesłów czynny czasu przeszłego na ł […], a czasem na ły […]. Imiesłów czynny czasu przyszłego […]. Imiesłów bierny czasu przeszłego na any, ony, ty [...]. Imiesłów bierny czasu przyszłego [...].
Dalej ukazuje nam się często czasownik w postaci przymiotnika; np. piszący-a-e, pisany-a-e, były-a-e. Formy takie nazywamy imiesłowami, to znaczy: w połowie imionami przymiotnemi, w połowie słowami czyli czasownikami.
Akademia nie myśli, ani nie może wzbraniać prawidłowego sposobu pisania bezokoliczników przez c: móc, lec, imiesłowów zaś bez ł, starszy, zjadszy.
W memoryale p. Kryńskiego czytamy: „Spółgłoska ł zasługuje na zupełne usunięcie z form imiesłowów czasu zaprzeszłego, takich jak poszedłszy, zjadłszy, starłszy i t. p. [...] Wtłoczono zaś owe ł wskutek błędnego zapatrywania się na powstanie tego imiesłowu.
Imiesłów (Participio)
Czynny (Presente - Activo) | Bierny (Passado - passivo)
tendo - mając | tido - miany