of grammatical terms online
imiesłów
Participium (imiesłów). Niefinitywna (nieosobowa) forma czasownika będąca syntaktycznym derywatem regularnie tworzonym od form osobowych.
Quotations
Imiesłowy są tak nazywane, że są poczęści słowami, poczęści imionami i przymiotnikami. Jest ich dwa: imiesłów czasu teraźniejszego i imiesłów czasu przeszłego.
Jeżeli imiesłów rządzi przypadkiem czwartym na mocy udzielonéj mu przez słowo, od którego pochodzi w takim razie przestając być rzeczownikiem, traci przedimek i przyimek of.
Imięsłów, czyli imię słowno-przymiotne, albo krócéj przymiotnik słowny, jest częścią imię, częścią słowo; gdyż ma zakończenie i odmiany imienia przymiotnego, a znaczenie, czasy i rząd słowa, np. człowiek pracujący, koń rżący i t. d.
Imięsłów ma to samo znaczenie co i słowo, to jest: znaczy on sąd czyli zdanie o tym rzeczowniku, do którego należy i nie różni się od słowa jak tylko zakończeniem i sposobem odmiany, np. jestem drzymiący, piszący, wołany, proszony i t. d.; zamiast: drzymię, piszę, wołają mię, proszą mię i t. d. Że imięsłów ma znaczenie słowa, a zakończenie i odmiany imienia przymiotnego, dlatego téż sowie się imięsłowem, jest on więc, częścią imię, częścią słowo.
Że imięsłów ma znaczenie tego słowa, od którego pochodzi, przeto téż imięsłowy tak, jak słowa są rozmaite, mianowicie: czynne, bierne, nijakie, niedokonane i t. d.
Że imięsłów jest częścią imię częścią słowo, dlatego téż podlega dwojakiéj odmianie; jako imię przymiotne odmienia się przez rodzaje, liczby, przypadki, a częstokroć i przez stopnie, np. uczony, a, e; uczeni, uczone; uczonego, uczonéj; uczony, uczeńszy, najuczeńszy i t. d.; a jako słowo odmienia się przez czasy [...]; albo właściwiéj mówiąc: jest on podług rozmaitości czasów rozmaity, np. czasu teraźniejszego: piszący, a, e; czasu przeszłego: pisany, a, e; czasu przyszłego: mający, a, e, pisać; i t. d.
Imięsłowy polskie są dwojakie: zwyczajne czyli odmienne, albo raczéj przymiotne, np. pragnący, a, e; upragniony, a, e i t. d.; i osobliwe czyli nieodmienne, albo raczéj przysłówkowe, np. pragnąc, zapragnąwszy i t. d.
Wszystkich imięsłowów w języku polskim zwyczajnych i osobliwych dokonanych i niedokonanych, czynnych i biernych pojedynczych i złożonych razem wziętych jest: dwadzieścia dwa.
Imiesłów jest to część mowy odmienna, która pochodzi od słowa, a odmienia się jak przymiotnik.
Imiesłowy [!], od słów pochodzące, posiłkowych, czynnych biernych i cierpiętliwych.
Ze słów bez wyjątku wszystkich, w czasach teraźniejszych i przeszłych z trzeciej mnogiej, tworzą się pojedyńczo mnogie jmiesłowy, a w przyszłych czasach nie mamy jmiesłowu, z wyjątkiem jednak dwóch słów posiłkowych; Będę i Mam być.
Osobną część mowy naznaczam dla jimiesłowów; bo ważną bardzo rolę odgrywają w całej budowie mowy polskiej. I chociaż przypadkują się podobnie jak przymiotniki; ale inne końcówki, inne działanie i własność mają: bo używają się często nie tylko zamiast słów, ale też zamiast przymiotników i nawet rzeczowników, przez co czynią mową bardziej ozdobną i piękną.
Przymiotnik Stary ra, re. Słowo cierpiętl. Starzec, rzeczownik także Starzec, jim. ze-Starzały ła, łe.
Akademia nie myśli, ani nie może wzbraniać prawidłowego sposobu pisania bezokoliczników przez c: móc, lec, imiesłowów zaś bez ł, starszy, zjadszy.
W memoryale p. Kryńskiego czytamy: „Spółgłoska ł zasługuje na zupełne usunięcie z form imiesłowów czasu zaprzeszłego, takich jak poszedłszy, zjadłszy, starłszy i t. p. [...] Wtłoczono zaś owe ł wskutek błędnego zapatrywania się na powstanie tego imiesłowu.
Wyrazy, utworzone z czasowników, a podobne kształtem swym i odmianą do przymiotników, nazywają się imiesłowy.