Historical dictionary
of grammatical terms online

imiesłów

Language: polski
EJO 1999, 420 Contemporary definition

Participium (imiesłów). Niefinitywna (nieosobowa) forma czasownika będąca syntaktycznym derywatem regularnie tworzonym od form osobowych.

Quotations

Dwa są imiesłowy u Anglików, jakośmy w czasowaniach widzieli czasu térazniéjszego i przeszłégo.

Kiedy w Polskim języku używamy Imiesłowów, usłyszawszy, ujrzawszy i tym podobnych w znaczeniu czynném, do Imiesłowa czasu przeszłégo Anglicy dodają having; w biérnym beeing, który osobliwie ostatni w wierszach prawie zawsze, a czasem i w prozie opuszcza się.

[...] Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.

O przymiotnikach częstokrotnych i dokonanych, będących właściwie imiesłowami powiemy w Rozdziale o imiesłowach […].

Co to jest imiesłów [...].? Jest to część mowy, która jak słowo oznacza działanie w czasie, ale połączone z własnością przymiotnikową.

Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.

Imiesłowy są tak nazywane, że są poczęści słowami, poczęści imionami i przymiotnikami. Jest ich dwa: imiesłów czasu teraźniejszego i imiesłów czasu przeszłego.

Jeżeli imiesłów rządzi przypadkiem czwartym na mocy udzielonéj mu przez słowo, od którego pochodzi w takim razie przestając być rzeczownikiem, traci przedimek i przyimek of.

Wyraz imiesłów powinien był właściwie być nadanym temu rzeczownikowi słownemu, bo jest naczelném imieniem wyrobioném ze słowa. Grammatyki, przyjąwszy imiesłów, przymiotnik za część mowy osobną, uszanowały go zanadto, robiąc wyraźną krzywdę istnosprawowi przez pominięcie go zupełne, jakoby nie istniał.

Imiesłów, wyraz gładko wymawiający się miłego brzmienia z upadkiem imienia i słowa utrzymać się nie może. Sprawmiotnik, jest jakoby przymiotnik ze sprawomianu wyrobiony, —zestawienie może na początek nie gładko brzmiące, ale z upływem czasu utrze się do słuchu.

Imiesłowy [!], od słów pochodzące, posiłkowych, czynnych biernych i cierpiętliwych.

Ze słów bez wyjątku wszystkich, w czasach teraźniejszych i przeszłych z trzeciej mnogiej, tworzą się pojedyńczo mnogie jmiesłowy, a w przyszłych czasach nie mamy jmiesłowu, z wyjątkiem jednak dwóch słów posiłkowych; Będę i Mam być.

Osobną część mowy naznaczam dla jimiesłowów; bo ważną bardzo rolę odgrywają w całej budowie mowy polskiej. I chociaż przypadkują się podobnie jak przymiotniki; ale inne końcówki, inne działanie i własność mają: bo używają się często nie tylko zamiast słów, ale też zamiast przymiotników i nawet rzeczowników, przez co czynią mową bardziej ozdobną i piękną.

Przymiotnik Stary ra, re. Słowo cierpiętl. Starzec, rzeczownik także Starzec, jim. ze-Starzały ła, łe.

Imiesłów (Participio)

Czynny (Presente - Activo) | Bierny (Passado - passivo)

tendo - mając | tido - miany