terminów gramatycznych online
orzeczenie
Orzeczenie. Od starożytności ta część zdania, której funkcją jest opisywanie przedmiotu wskazanego w zdaniu, przedmiotu, o którym się w danym zdaniu mówi, lub, inaczej, przypisywanie temu przedmiotowi pewnych właściwości, orzekanie o nim.
Cytaty
Trzy części zdania przedmiot, jego własność i łącznik zowią się po łacinie subjectum, attributum i copula; a zaś opowiednik nazywa się praedicatum. Nie należy przeto wyrazów attributum i praedicatum brać za jedno, licząc takie trzy części zdania subjectum, praedicatum i copula; bo praedicatum (opowiednik, objawnik, albo jako inni zowią orzeczenie, po rossyjsku сказуемое) jest częścią złożoną, zawierającą w sobie własność upatrywaną w przedmiocie (attributum, качество) i łącznik (copula, связка). Obacz Gram. Rossyjsk. Wostokowa, § 108 i 109.
W każdem zdaniu musi być podmiot i orzeczenie. Podmiotem nazywamy osobę lub rzecz, o której się mówi. Orzeczeniem zaś nazywamy to, co się o tej osobie lub rzeczy mówi, np. w zdaniu: Uczeń pisze, podmiotem jest: uczeń, a orzeczeniem: pisze.
Orzeczeniem zdania (jak się wyżéj powiedziało) może być albo czasownik, albo rzeczownik, przymiotnik, zaimek, liczebnik, imiesłów, wyraz bezokoliczny słowa rzeczownie użyty, połączony z podmiotem za pomocą łącznika być.
Zresztą pisze się nie zawsze oddzielnie: nie szczęśliwy bierze tym razem, lecz zasłużony; nie raz, nie dwa razy im to mówiłem, ale powtarzałem bez końca; nie smak o tem stanowi i t. p., zwłaszcza zaś, jeżeli zaprzeczenie odnosi się do słowa (łącznika lub orzeczenia): on nie jest szczęśliwy, nie chcąc być natrętnym [...].
Z odmiany tej pozostały do dziś formy liczby mnogiej na -li w rodz. męskim osobowym, i na -ły w pozostałych; t.j. mogli, mogły; kładli, kładły; [...] Formy te odmiany rzeczownikowej używają się tylko w mianowniku liczby poj. i mn. jako orzeczenie zdania; np. gwar ucichł; mowa wzbudziła zadziwienie.