terminów gramatycznych online
rzeczownik zdrobniały
Cytaty
Rzeczowniki dzielą się na: […] 4. Zdrobniałe i zgrubiałe; np. wilczek, wilczysko.
Rzeczowniki zdrobniałe i zgrubiałe tworzą się tylko z rzeczowników piérwotnych wszystkich trzech rodzajów. Zdrobniałe wielogłoskowe mają pospolicie zakończenie męskie na ek, żeńskie na ka, nijakie na ko […]. Głoski naczelne zmienne zmieniają się często w rzeczownikach zdrobniałych [...]. Niekiedy wcale się nie zmieniają [...], a szczególniéj gdy pochodzą od rzeczowników rodzaju nijakiego [...]. W l. m. głoska naczelna k nie zmienia się na c nawet wtenczas, kiedy wyraz zdrobniały oznacza osobę męską [...]. Jeśli wyraz zdrobniały jeszcze bardziéj drobnieje, wtenczas głoska naczelna rzeczownika zdrobniałego k bez względu na rodzaj zamienia się na cz [...]. W wyrazach jednozgłoskowych, rzeczownik zdrobniały kończy się najczęściéj na ik albo yk [...]. Podobnież rzeczowniki męskie zakończone na głoski złożone, w zdrobnieniu mają zakończenie na yk [...]. Niekiedy głoski podrzędne rzeczownika ulegają zmianie w zdrobnieniu [...].
[…] Uwáżyć náleży, że pogłos k tak w rodzaju męzkim, jak i żeńskim (ka) i nijakim (ko) oznacza wtedy rzeczowniki zdrobniałe, jeżeli jich piérwotniki pełnią służbę rzeczowników; i tak mają zdrobniałe lub pieszczotliwe znaczenie […].
[…] Według analogiji: brusek, koƶuśek od piérwotników bruɦ, kozuɦ, urábiają się rzeczowniki zdrobniałe […].
Ze względu na znaczenie imienia rzeczownego dzielimy je na: [...] zdrobniałe oznaczające pieszczotę.
Oprócz tego mogą być jeszcze rzeczowniki zdrobniałe, np. mamuńcia, ciotunia, córeczka, syneczek, konik, bacik, książeczka, piórko, nożyk itd., to jest takie, które pieszczotliwość oznaczają, i zgrubiałe, np. chłopisko, chłopczysko, babsko, konisko, bacisko itd., to jest takie, które wyrażają wstręt ku jakiej osobie lub rzecz, albo pogardę, urąganie lub lekceważenie.
Rzeczownik podług przedmiotu, jaki oznacza, może być: Żywotny [...] Nieżywotny [...] Zdrobniały, który oznacza pieszczotę, małość, drobność rzeczy jakiéj [...], Zgrubiały, który oznacza wielgość, niezgrabność rzeczy jakiéj [...]
Wyróżniamy na koniec rzeczowniki zdrobniale, jeżeli wyrażają pewną pieszczotliwość, jak: chłopek, synek, córeczka, konik, bacik, Józieczek itp.; lecz wyróżniamy także i rzeczowniki zgrubiałe, jeżeli odzywamy się o osobie, zwierzęciu lub rzeczy z pogardą lub z politowaniem jak: chłopisko, chłopczysko, konisko, psisko, kocisko, kobiecisko.