of Grammatical Terms online
przyimek
Przyimek jest funkcjonalnie niesamodzielną częścią mowy, tworzącą jednostki składniowe w połączeniu z grupą imienną. Jego funkcja składniowa jest podobna do funkcji końcówek fleksyjnych przypadków zależnych: jest jednym z wykładników związków składniowych między częściami wypowiedzenia. [...].
Quotations
Nazywam Przedimkami a nie Przyimkami dlatego, że nazwisko Przyimek jest dwóznaczne, gdyż przy nie oznacza tego, żeby tylko przed, ale też że może i po imieniu stać, jak np. Przysłówek. Gdy zaś nazwisko Przedimek, nie ma żadnej dwóznaczności.
Wszystkie wyrazy, składające mowę polską, dzielą się na dwa główne szeregi: piérwszy wyrazów odmiennych, drugi wyrazów nieodmiennych; a każdy szereg podziela się na cztéry części, z których każda ma własne nazwisko. Te nazwiska są następujące: w szeregu wyrazów odmiennych: 1) Imie, 2) Zaimek, 3) Słowo, 4) Imiesłów; w szeregu wyrazów nieodmiennych: 5) Przyimek, 6) Przysłówek, 7) Spójnik, 8) Wykrzyknik.
Żeby więc, przez zakończenie imienia nie mogące się wyrazić względy, w mowie oznaczyć można, użyto do tego nieodmiennych wyrazów, które przy różnych imion zakończeniach położone, nowe względy malują. Te wyrazy nazwano Przyimkami, że się najpospoliciéj przy imieniu kładą, dopomagając mu do wyrażenia jakiego względu czyli okoliczności.
Każdy przyimek ma pewny dla siebie przeznaczony jeden przypadek; może mieć dwa, czasem trzy; ale w tych zdarzeniach, tenże sam przyimek inny coraz wzgląd wydaje.
Drugi przypadek stoi [...]. 6) po przyimkach i przysłówkach, 2gim przypadkiem rządzących [...].
Jedni chcą pisać s zamiast z, w tenczas, gdy ten przyimek ma odpowiadać łacińskiemu cum.
Przyimek z nie stanowiąc syllaby, musi łączyć się ściśle z głoskami, które spływają na swoją syllabę.
Po takiém wielkiém odkryciu jeszcze człowiek uważał położenie przedmiotów jednych względem drugich, stosunek bytności w czasie i przestrzeni np. rzeka płynie blisko góry, [...] wczora była pogoda, dziś deszcz, nieprzyjaciel napadł na nieprzyjaciela podczas snu itp. I tu pokazał się człowiek prawdziwym mędrcem, istotą ducha wyższego, bo stworzył wyrazy oderwanych pojęć od przedmiotów, stworzył wyrazy w grammatyce znane pod nazwą przysłówków i przyimków.
Z tych wszystkich części mowy wykrzyknik, przyimek i spójnik nazywają się w naszym języku nieodmiennemi, reszta zaś odmiennemi, ponieważ stosownie do względów myśli końcowym odmianom podlegają.
Przyimki wielką posługę robią dla zrozumiałości mowy: bo wyrażają stosunek jednego przedmiotu do drugiego, ich położenie, dążenie i działanie wzajemne np. Jan jest lepszy od Piotra.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
Co to jest przyimek? [...] Jest to część mowy, która kładzie się przed wyrazem dla oznaczenia jego stosunku [...].
Przyimek znaczy jakiś wzgląd, którego przez samę Rzeczownika odmianę wyrazić nie można; np. na stole, pod stołem, przed stołem.
Przyimki wyrażają stosunki, w jakich się przedmioty względem siebie znajdują, a służą przeto do uzupełnienia przypadkowań; np. Uczeń chodzi do szkoły.
Przyimek. – Spójnik. – Partykuła. (wyrazek). – Wykrzyknik.