Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przysłówek

Język: polski
EJP 1991, 278 Definicja współczesna

Przysłówek jest częścią mowy skupiającą wyrazy, których prymarną funkcją jest funkcja określenia adwerbalnego.

Cytaty

P. Wiele jest we francuskim takowych Części Mowy? O. Dziewięć: Imie le Nom; Artykuł l'Article; Zaimek le Pronom; Czynosłowo le Verbe, Uczestnistwo le Participe, Przysłowek l'Adverbe, Przekładka la Préposition, Złączka la Conjonction, Zawołanie l'Interjection.

Po Czynosłowie (le Verbe) mieści się zaraz Przysłowek (l’Adverbe) [...]. P. Czy [s]ię to za[c]howuje we wszystkich Czynosłow Czasach? O. Tak jest; tylko w Składanych Czasach, Przysłowek kładzie się po Czynosłowie Pomagającym, a przed Czynosłowem własnym. Napr. vous avez bien fait, dobrze to zrobiliście.

P. Co to jest Przysłowek? O. Jest słowko, ktore się ani spadkuje, ani sposobi, ani żadnego rodzaju nie ma, a wyraża innego słowa jaką okoliczność, lub sposob. Naprz. [...] justement.

P. Wielorakie są Przysłowki? O. Ogołem mowiąc dwojakie. Nieskładane i Składane. Pierwsze jako to: justement, hier, beaucoup. Drugie jako to: pour le présent, à l'avenir [...].

Czasowanie Słowa Być innemi sposobami. Czas teraźniejszy. z Przeczeniem Czasują się ogulnie słowa przez wszystkie Tryby i Czasy kładąc tylko przed słowami przysłowek nie. (Ja,) nie jestem [...] z Przyrostnią Odmienia się Czas teraźniejszy słowa być, takoż Czasy przeszłe wszystkich słów, tudzież Tryb Łączący i Życzący. Ja-m jest znany i t. d.

Przysłówek (str. 5.) będąc już odmiennym, już nieodmiennym, jest niejako granicą między częściami mowy odmiennemi a nieodmiennemi, i oznacza, 1. Czas [...] 2. Miesce lub odległość [...] 3. Porządek i szyk [...] 4. Ilość [...] 5. Ilorakość i ilokrotność [...] 6. Sposob lub Przymiot: błogo, drogo, tanio, wklęsło, aby-to, stale. 7. Pytanie [...]. Twierdzenie [...] 9. Przeczenie [...] 10. Wątpliwość [...] 11. Porównanie [...] 12. Wyłączenie: tylko, szczegulnie, jedynie.

O Przysłówku.

Przysłówek odróżniłem odmienny od nieodmiennego.

Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.

Co to jest przysłówek? [...] Jest to część mowy, która oznacza rozmaite słów okoliczności [...].

Ponieważ okoliczności, które oznaczają przysłówki, muszą się koniecznie odnosić do osób albo do rzeczy i pomysłów, do przymiotów, liczb i stosunków rozmaitych przedmiotów i ich własności, przeto podzielić można przysłówki: 1). Na rzeczownikowe. 2). Na przymiotnikowe. 3). Na liczebnikowe. 4). Na przyimkowe.

Wyrazy należące do innych wyrazów w zdaniu, oznaczające sposób działania, czas, miejsce, ilość, przyczynę, cel i warunek, nazywają się wyrazami okolicznościowemi, okolicznościami; niektórzy gramatycy nazywają je określeniem przysłówkowém. Są to prawie zawsze przysłówki, lecz mogą być i istotniki, użyte w przypadkach względnych z przyimkami lub bez nich.

Wyraz w zdaniu, odnoszący się zwykle do słowa i oznaczający okoliczność jakąkolwiek, nazywa się przysłówkiem.

Przysłówki dzielą się na: 1) pytające: czy? albo? azali? czyli? czyż? ónże? kiedy? naco? czemu? gdzie? skąd? dokąd? kędy? którędy? jak? 2) przeczące: nie, bynajmniéj, nigdy, nigdzie, znikąd. 3) twierdzące: tak, rzeczywiście, niezawodnie, podobno, tu, tam, dziś, tędy i t.d.

Wszystkie wyrazy w naszej mowie dadzą się podzielić na dwie grupy: 1. Wyrazy samodzielne t.j. takie, które same przez się mają wyraźne znaczenie (ojciec, dom, praca, żyję, dobry, śpiewać, pięknie itd.).[...] 1. Wyrazy oznaczające przedmioty (rzeczownik). a) Wyrazy oznaczające cechy przedmiotów (przym., czas.). b) wyrazy oznaczające właściwości cech (przysłówek i imiesłów przysłówkowy. [....] Wyrazy, które oznaczają przedmioty niewyraźnie, ogólnikowo, np. on, tamten, nic, coś.... są rzeczownikami zaimkowemi. Wyrazy oznaczające liczbę: pięć, sto, tysiąc... są rzeczownikami liczebnemi. (Szob.)

Części mowy, oznaczające właściwości cech (Księżyc świeci blado) nazywają się: Przysłówki. Zaliczają się one do części mowy nieodmiennych i dzielą się na: przysłówki właściwe (pięknie, dobrze...) oznaczają bowiem właściwości cech dokładnie. Przysłówki, które niedokładnie oznaczają właściwości cech są: 2. zaimkowe [...] 3. liczebnikowe (jedynie, pierwej, jedno, jeno).

Przysłówki (adverbia), wyrazy oznaczające właściwość cechy, czynności lub stanu.

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale); 2) ★zaimek (pronomen); 3) ★czasownik (słowo, verbum); 4. ★przysłówek (adverbium); 5) ★wykrzyknik (interiectio).