czynnik fonetyczny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• ŁośFl/1923
• Rozw/1923
• Łoś III/1927

§ 6. Widzimy przeto, że podział ten jest konwencjonalny, a konwencjonalność jego tem oczywistszą się okaże, im głębszą uwagę zwrócimy na zmiany historyczne we fleksji. Bywa tak bowiem, że dawna zgodność form w zakresie końcówek ulega zmianie pod wpływem procesów fonetycznych, np. niegdyś formy kończące się na -ja różniły się jedynie tem, że końcówka ta (jak i końcówki innych przypadków) mogła być akcentowana lub nieakcentowana; z czasem przybyła inna różnica: w iloczasie, a wreszcie w sposobie wymawiania końcowego -a, i stąd staropolskie formy literackie oraz dzisiejsze gwarowe: volå, duša. Jeszcze dawniej dzięki wpływowi czynników fonetycznych końcowe -ai ̯ wymieniło się na -ě lub na -i [...].

W kaszubsko-słowińskim nastąpiła regulacja daleko ogólniejsza, przy czem występuje na widownię ten sam czynnik fonetyczny, co przy n. sg.

Zmiany tematu.

§ 8. W niektórych formach fleksyjnych zmieniają się nie tylko końcówki, ale także i tematy. W niektórych językach, n. p. sanskryckim, greckim, zmiany tematu, wywołane przez dawne czynniki fonetyczne, np. przenoszenie akcentu, wiążą się stale z pewnemi przypadkami, co się datuje jeszcze z czasów praarjoeuropejskich. Ślady tego stanu zachowują się dotychczas w językach słowiańskich, a między niemi także w języku polskim, n. p. niebo, niebiosa prasł. nebo, nebesa, gdzie w temacie wymienia się o i e.