terminów gramatycznych online
przybranie
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Części mowy nieodmienne: Malecz/1882
- Etymologia: Mał/1879
- Imiona przymiotne czyli przymiotniki: Desz/1846
- Koniugacja: ŁośFl/1923
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- O słowie: Ryk/1850
Cytaty
Stopień wyższy przy zbiégu przykrych spółgłosek na końcu często zamiast prostégo przybrania zakończki szy musié przybierać iéjszy do ostatniéj spółgłoski ze zmiękczeniem przyzwoitém np. hardy– hardziéjszy, oziębły– oziębléjszy, [...].
Imiesłów czasu teraźniejszego. 80. Formuje się przez dodanie ing do trybu bezokolicznego; w słowach zaś zakończonych na e, odcina się ta głoska przed dodaniem ing, wyjąwszy zakończone na ee. [...] Zakończone na ie, odmieniają to zakończenie na y przed przybraniem ing: to lie, leżeć, lying, leżący, leżąc; to die, umrzeć, dying, umierający, umierając.
§. 390. O znaczeniu tego n przed następującym po niém właściwym S, np. k, g, d, i o powodach jego tu przybrania, niepodobno ze stanowiska powyższych, własnych naszych okazów coś pewnego powiedzieć.
[...] stopień zaś najwyższy, powstaje znowa od stopnia wyższego przez przybranie na początku naj, np. późno, późniéj, najpóźniéj.
Tak podzielił Leskien w swych podręcznikach gramatyki starosłowiańskiej (Handbuch i Grammatik) czasowniki starosłowiańskie, co da się zastosować i do systemu prapolskiego. U niego klas czyli konjugacyj jest pięć z poddziałami. [Koniugacja] I. Temat czasu teraźniejszego z przyrostkiem -o-, -e- [...]. A. Temat bezokolicznika równa się rdzeniowi [...]. B. Temat bezokolicznika z przyrostkiem -a-[...]. II. Temat czasu teraźniejszego z przyrostkiem -no-, -ne- [...]. A. Temat bezokolicznika na -ną [...]. B. Temat bezokolicznika równy rdzeniowi [...]. [Koniugacja] III. Temat czasu teraźniejszego z przyrostkiem [-jo-], -je- [...]. 1. Przyrostek dodaje się do rdzenia [...]. A. Temat bezokolicznika równa się rdzeniowi [...]. B. Temat bezokolicznika z przyrostkiem -a [...]. 2. Przyrostek [-jo-], -je- dodaje się do tematu z przyrostkiem w czasownikach pochodnych, mianowicie: A. do tematów na -a- lub -ě-, od których też się tworzy bezokolicznik [...]. B. do tematów na -u- (przed spółgł.), -ov- (przed samogł.), od których się tworzy bezokolicznik przez przybranie jeszcze do tematu przyrostka -a [...].
Do rzadkich należą formacje rodzaju żeńskiego przez proste przybranie końcówki -a np. gościa rodz. żeńskiego od gość [...].
§ 594. Imperfekt w językach zachodnio-słowiańskich, a zwłaszcza stcz. i stp., od tematów na samogłoskę tworzył się przez przybranie w l. p. końcowego -χъ a dla 2 i 3 os. -še, np. *dělaχъ, *dělaše, *dělaše, 3 pl. *dělaχą [...].