terminów gramatycznych online
zdanie
Zdanie — jedna z dwóch podstawowych jednostek składni, stoi w najbliższej opozycji do grupy składniowej. Stanowi zespół wyrazów połączonych stosunkiem predykatywnej determinacji składniowej, która zachodzi między członem określanym (niekonstytutywnym) a określającym (i konstytutywnym zarazem).
Cytaty
Gdy w zdaniu znajdują się słowa zmysłowe: widzę, słyszę, czuję, powoniam, smakuję, i t. d. lub umysłowe: twierdzę, wyobrażam, przeczę, sądzę, i t. p. twierdząc, mają po sobie tryb oznajmujący ze spójnikiem, że, jak, bo, a przecząc, mają słowo w trybie życzącym ze spójnikiem: żeby, jakby.
O ZDANIACH.
Ta jest różnica między wyrazem: Myśl, a wyrazem: Zdanie, że pierwsza oznacza wyobrażenie przedmiotu i niejako zamiar, a drugie oznacza wykończenie tej myśli, i niejako już sąd gotowy o tem, co myśl wyobraziła; ztąd mówimy: jaka twoja myśl, czyli jak i twój zamiar? a gdy spodziewamy się, że ktoś myśl wykończył, czyli przedmiot poznał, to się pytamy: jakie twoje zdanie? myśl zatém, jest to zamiar sądzenia o czém lub o kim, a zdanie, jest to twierdzenie lub przeczenie o jakiej rzeczy lub osobie.
Zdanie jestto szereg wyrazów tak ułożonych, że z nich powziąść można dokładnie o czém się mówi wyobrażenie. [...] Wyrażając myśli nasze możemy twierdzić, rozkazywać, zapytywać lub przeczyć. Stąd każde zdanie może być twierdzące, rozkazujące, pytające lub przeczące. [...] Zdanie jest albo proste albo złożone.
Połączenie wyrazów, w którém przyznaje się własność przedmiotowi mowy, zowie się zdaniem (предложенiе).
Zdanie przeto zawiera w sobie przedmiot (подлежащее) czyli rzecz, o któréj się mówi; własność (качество) czyli przymiot, upatrywany w tym przedmiocie; i łącznik (связка) przyznający tę własność przedmiotowi. Np. Bóg jest wszechmocny. Tu Bóg jest przedmiotem mowy, wszechmocny jego własnością, a jest łącznikiem.
Zabytek starego aorystu by pisać należy razem: 1) w wyrazach aby, oby, żeby, gdyby, chociażby i t. p. 2) jako cząstkę składową t. z. trybu warunkowego: chciałbym, jabym chciał, radzibyśmy, człowiekby sobie odpoczął i t. p. Osobno pisze się by tylko wtedy, jeżeli zaczyna zdanie, n. p. by poznać kraj.
„Gdybym pisał" jest tryb łączący (modo subjunctivo), który się używa kiedy zdanie jest zawisłe od drugiego.
Myśl, wypowiedziana słowami, zowie się zdanie.
Uczeń pisze; siostra szyje; ojciec idzie; matka gotuje.
Zdanie: ★oznajmujące, ★wykrzyknikowe, ★pytające.