of grammatical terms online
zdanie
Zdanie — jedna z dwóch podstawowych jednostek składni, stoi w najbliższej opozycji do grupy składniowej. Stanowi zespół wyrazów połączonych stosunkiem predykatywnej determinacji składniowej, która zachodzi między członem określanym (niekonstytutywnym) a określającym (i konstytutywnym zarazem).
Quotations
Zdanie jestto szereg wyrazów tak ułożonych, że z nich powziąść można dokładnie o czém się mówi wyobrażenie. [...] Wyrażając myśli nasze możemy twierdzić, rozkazywać, zapytywać lub przeczyć. Stąd każde zdanie może być twierdzące, rozkazujące, pytające lub przeczące. [...] Zdanie jest albo proste albo złożone.
Myśl wyrażona ustnie lub na piśmie za pomocą wyrazów nazywa się zdaniem.
Zdanie składa się z dwóch części, podmiotu i orzeczenia; między podmiotem a orzeczeniem nie piszemy żadnego znaku pisarskiego, a na końcu zdania kładzie się punkt.
Dopełnienie jest to wyraz w zdaniu, przez który myśl staje się pełniejszą, i oznacza istotę czyli przedmiot, na które spływa działanie podmiotu; dopełnieniem podobnie jak i podmiotem są istotniki, lecz podmiot odpowiada na pytania: kto? co? i oznacza istotę działającą; dopełnienie oznacza istotę bierną, uległą działaniu podmiotu i odpowiada na pytania: kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czém? O (na, w, przy) kim? O (na, w przy) czém? [...].
Mowa nasza składa się ze zdań, np. Bóg stworzył niebo, ziemię i wszystko, co się na niej znajduje. Człowiek sądzi, a Bóg rządzi. Módl się a pracuj. Jak sobie pościelesz, tak się też wyśpisz. Każde zdanie składa się z wyrazów.
Zdanie jest myśl czyli sąd wyrażony słowami, np. Uczeń pisze. Ziemia jest okrągła. Nauczyciel chwali ucznia. W każdem zdaniu musi być podmiot i orzeczenie.
To, co człowiek o jakiej osobie lub rzeczy myśli sądzi i wypowie, nazywa się zdaniem.
Cóż więc jest zdanie? Zdanie jest to myśl, sąd o jakiejś osobie lub rzeczy, wypowiedziany lub napisany wyrazami. [...]
Myśl (czyli sąd) o jakiej osobie lub rzeczy, wypowiedziana lub napisana wyrazami, nazywa się zdaniem dla tego, ponieważ ją wypowiadamy czyli zdajemy z siebie.
Zdanie zatem jest to myśl wypowiedziana słowami.
Краткое сужденіе, выраженное словами, называется предложеніемъ, zdaniem, нпр. Bezinteresowność jest cnotą, duma wadą. Dusza jest nieśmiertelna. Ja czytam. On jest biédny. Słońce schowało się. Kłamać jest haniebnie.
Zabytek starego aorystu by pisać należy razem: 1) w wyrazach aby, oby, żeby, gdyby, chociażby i t. p. 2) jako cząstkę składową t. z. trybu warunkowego: chciałbym, jabym chciał, radzibyśmy, człowiekby sobie odpoczął i t. p. Osobno pisze się by tylko wtedy, jeżeli zaczyna zdanie, n. p. by poznać kraj.