terminów gramatycznych online
zdanie
Zdanie — jedna z dwóch podstawowych jednostek składni, stoi w najbliższej opozycji do grupy składniowej. Stanowi zespół wyrazów połączonych stosunkiem predykatywnej determinacji składniowej, która zachodzi między członem określanym (niekonstytutywnym) a określającym (i konstytutywnym zarazem).
Cytaty
Zdanie jest słowném wyrażeniem sądu o jakimś przedmiocie; np. Człowiek ma rozum.
Zdanie jestto szereg wyrazów tak ułożonych, że z nich powziąść można dokładnie o czém się mówi wyobrażenie. [...] Wyrażając myśli nasze możemy twierdzić, rozkazywać, zapytywać lub przeczyć. Stąd każde zdanie może być twierdzące, rozkazujące, pytające lub przeczące. [...] Zdanie jest albo proste albo złożone.
Mowa nasza składa się ze zdań, np. Bóg stworzył niebo, ziemię i wszystko, co się na niej znajduje. Człowiek sądzi, a Bóg rządzi. Módl się a pracuj. Jak sobie pościelesz, tak się też wyśpisz. Każde zdanie składa się z wyrazów.
Zdanie jest myśl czyli sąd wyrażony słowami, np. Uczeń pisze. Ziemia jest okrągła. Nauczyciel chwali ucznia. W każdem zdaniu musi być podmiot i orzeczenie.
Pyt. A któreż są nie odmiennemi [częściami mowy]?
Odp. Następne: Przyjimki, że najczęściej kładą się przy jimionach, lub odnoszą się do nich.
2re Przysłówki, że przy słowach kładą się zwykle, lub przymiotnikach słowowych.
3cie Spójniki, spajające czyli łączące zdania i okresy, i czasem rozłączające takowe.
4te Wykrzykniki, że się wykrzykuje w strachu nagłym gniewie, radości, lub biedzie nagłej i t. d.
Komu nie podoba się używać narzędnika, gdzie koniecznie w zdaniu się wymaga, to niech zdanie to zmieni na jinne w którem-by nie znajdowało się wcale słowa posiłkowego, albo niech użyje jimiesłowu omownego teraźniejszego; to wtedy ujdzie za polskie to zdanie i będzie właściwem.
Polak zaś to samo zdanie kilką sposobami może wyrazić, będzie dobite; i dlatego najlepsi pisarze polscy różnią się stylem, a wszędzie jest gładkim i pięknym.
To, co człowiek o jakiej osobie lub rzeczy myśli sądzi i wypowie, nazywa się zdaniem.
Cóż więc jest zdanie? Zdanie jest to myśl, sąd o jakiejś osobie lub rzeczy, wypowiedziany lub napisany wyrazami. [...]
Myśl (czyli sąd) o jakiej osobie lub rzeczy, wypowiedziana lub napisana wyrazami, nazywa się zdaniem dla tego, ponieważ ją wypowiadamy czyli zdajemy z siebie.
Zdanie zatem jest to myśl wypowiedziana słowami.
„Gdybym pisał" jest tryb łączący (modo subjunctivo), który się używa kiedy zdanie jest zawisłe od drugiego.
Składnia (Syntaxe).
Myśl wypowiedziana wyrazami nazywa się zdaniem (oração, proposição).