Historical dictionary
of grammatical terms online

spółgłoska twarda

Language: polski
EJO 1999, 554 Contemporary definition

Spółgłoski twarde (niepalatalne). Termin używany w opozycji do terminu spółgłoski "miękkie". Oznacza samogłoski nienacechowane miękkością.

Quotations

Co záś rzekło się: o T, to nie ma być náciągano do, st, i, do Greckich Słow, áni też do Infinitiwusow párágogicznych, tám ábowiem záwsze są twárde, grube, jáko to: Justior, Tristius, Tiara, Prophetia, Patier.

Spółgłoski głosowe wyrobione w kanale tak ścieśnionym, jaki jest potrzebny, do wyrobienia i cieńszego, nazywamy miękkiemi, wymawiane w obszerniejszym kanale, nazywamy twardemi.

Sposób uskuteczniania odmiany w wyrazie przez zmiękczenie głoski, nie może służyć wszystkim wyrazom, bo tylko twardą spółgłoskę można zmiękczyć. Ile razy zatém oddajemy grammatyczny wzgląd jakowy przez zmiękczenie twardéj spółgłoski, musimy mieć na oddanie tego samego względu drugą formę dla miękkich głosek. Tym sposobem spółgłoski twarde i miękkie lub niby miękkie formują ciągle dwie oddzielne klassy.

Spółgłosek twardych szesnaśnie: b, d, f, g, h, ch, k, ł, m, n, p, r, s, t, w, z, np. ryb, zagrod, filozofy, sługa, Sapiehy, słuchy, kwłak, mam, stron, stop, spór, stos, tat, rów, zraz.

Spółgłoski miękkie tworzą się ze spółgłosek twardych pod wpływem samogłosek miękkich, jotowanych i innych różnych dźwięków.

E natęża się na o lub a, jeżeli po niém nastę­puje twarda spółgłoska.

Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).

Spółgłoski i ich podział. 1) dźwięczne: b w d z struny głosowe drgają, wydając pewien ton muzykalny, bezdźwięczne: p f t s struny głosowe nie drgają, słyszymy tylko szmery. 2) czyste: b, b', c, ć, cz itd. oprócz: nosowe: m, m', n, ń. 3) twarde: b, p, m, f, [...] miękkie: b', p', m', f' [...].