Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

koniugacja

Język: polski
Geneza: łac. coniugatio 'sprzęganie się'
EJO 1999, 309 Definicja współczesna

Koniugacja. Odmiana leksemów czasownikowych, w starożytnej tradycji europejskiej wyodrębniona jako odmiana nie przez przypadki.

Ewolucja terminu

koniugacyja

Cytaty

La Conjugaison est l'inflexion differente du verbe, qui donne divers tems, il y a quatre Conjugaisons régulières, comme nous verrons plus bas, après avoir donné la Conjugaison du verbe Sum. La voyelle, qui est devant le re, de l'Infinitif en donne la difference. L'Infinitif du verbe amo, est amare, aimer. Du verbe Doceo, docere, enseigner. Du verbe Lego, legere, lire. Du verbe audio, audire, entendre. La première a as, à la seconde personne du present. La seconde es. La troisième is bref. La quatrième is long.

[...]

Koniugacja jest nachylanie czyli inflexja verbi dająca różne czasy. Cztery są koniugacje regularne, jako niżej obaczemy po koniugacji słowa Sum. Vocalis, ktora jest przed syllabą re Infinitivi, czyni rożnicę między niemi. Infinitivus verbi Amo kocham, jest amare kochać; Verbi Doceo, uczę, docere, uczyć. Verbi Lego czytam, legere, czytać, Verbi Audio słyszę, audire, słyszeć. Pierwsza ma drugą osobę praesentis na as; Druga na es; Trzecia na is krotko wymawiając; Czwarta na is długo mowiąc.

Conjugatio, koniugacya, czyli wiązanie lub sprzęganie słow, przez sposoby i czasy etc.

Przebiegając słowa polskie, spostrzegamy, że wszystkie, jakiegokolwiek są znaczenia, dadzą się na cztéry działy podzielić, tak, że pewna liczba słów, do jednego z cztérech działów należąca, jednostajnie się czasuje czyli koniuguje: skąd wypadają cztéry formy czasowania czyli koniugacyj; z których każda zamyka w sobie porządny zbiór wszystkich odmian słownych.

Odmianę słów przez czasy, tryby, liczby, osoby, a w czasie przeszłym przez rodzaje, nazywamy czasowaniem, czyli koniugacyją, t.j. spajaniem.

Otóż jak rzeczowniki odmieniają się przez przypadki, tak znowu czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby i czasy. Tamtę odmianę nazwano przypadkowaniem (deklinacyą), a tę: czasowaniem (albo z łacińska: konjugacya).

Otóż cały ten zasób zmian i znaczeń, jakim podlega czasownik, gdy nim wyrazić chcemy osoby, liczby, czasy i tryby, nazywamy po polsku odmianą słowa (czasownika), a z łacińska konjugacyą.

Konjugacja.

§ 256. Odmianę słów nazywamy konjugacja. W konjugacji rozróżniamy następujące formy: sposoby czyli tryby, czasy, liczby, osoby i rodzaje.

W konjugacji rozróżniamy następujące formy: sposoby czyli tryby, czasy, liczby, osoby i rodzaje.

Język portugalski ma dla bezokolicznika zakończenia ar, er, ir, ôr podług tych zakończeń dzielą się czasowniki na 4 klasy czyli koniugacje (conjugações).