terminów gramatycznych online
starosłowiański
Język: polski
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Kilka słów o etymologii właściwej jako sprawozdanie o niniejszej pracy złożone: Trz/1865
- Koniugacja: ŁośFl/1923
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1879
- Rozdział VIII. O imięsłowie: Szt/1854
- Znamiona czasowe i trybowe: Trz/1865
- Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
Cytaty
Imięsłów starosłowiański teraźniéjszy bierny zakończony na omy, oma, one; np. wiadomy, a, e.
[Zygmunt Sawczyński] Tego zaś, że nasz wyraz córa z tego samego pierwiastku pochodzi, co sanskryckie duhitar, grecki θυγάτηρ, gocki dauhtar, niemiecki Tochter, litewski dukter, starosłowiański dùszti (źródłosłów dùszter), wykazać może tylko porównanie z całą rodziną języków indoeuropejskich.
W starosłow. jest to jedyna forma aorystu pojedynczego i znajduje się zwyczajnie tylko w najdawniejszych pomnikach.
Porównajmy starosłowieńskie: vąsên-i-ca (gąsienica) źródł. vąsênù, koniszt-i-ca (bieg) źródł. koniskì.
Dawniéj było zakończeniem przyp. IIgo licz. poj. drugiego wzorca nie i, ale e, a właściwie ę (starosłowiańskie ѧ) ; napotykamy np. formy: dusze mojéj, nędze, ziemie, żmije itp.
§ 70. Miejscownik liczby mnogiej rzeczowników męskich kończył się pierwotnie na 'ech (starosłowiańskie ěchъ = ѣxъ), przed którym spółgłoska ostatnia osnowy ulegała zmiękczeniu.
§ 106. Celownik liczby pojedynczej rzeczowników żeńskich z ostatnią spółgłoską osnowną twardą kończy się na 'e (odpowiadające starosłow. ě = ѣ), przed którym twarda spółgłoska osnowy zmieniła się na odpowiednią miękką.
§ 127. Mianownik, biernik i wołacz rzeczowników żeńskich miały w liczbie podwójnej: 1) zakończenie 'e ( = starosłowiań. ě = ѣ), gdy ostatnia spółgłoska osnowy rzeczownika była twarda.
§ 128. Dopełniacz i miejscownik liczby podwójnej miały zakończenie u (starosłowiańsk. u = oy), podobnie jak w rodzaju męskim i nijakim.
§ 171. Pierwotną formą zaimka ten w rodzaju męskim był tŭ - st.słowiań. tъ, gdzie samogłoska ŭ lub ъ miała brzmienie krótkiego ŭ.
Forma pierwszy, a, e jest właściwie formą stopnia wyższego od liczebnika staropolskiego pierwy, a, e (stsłow. prъwъ), dziś nieużywanego.
Zaimek I osoby od niepamiętnych czasów ja (stp. jā, jå), raz jeden jaz FI. 108, 3, co odpowiada stsł. azъ.
Starosłowiańskiemu -si w czasownikach kl. V, których rdzeń kończył się na -d-[...] odpowiadają formy polskie na -ś z prasł. -sь praie. si, ale ta końcówka zachowała się tylko w stp. jeś (jesteś).
§ 87. Imiesłowy na -tъ formują się od czasowników z dawną formą rdzenia na -ṛ: darty, wsparty, pożarty przy bezokolicznikach: drzeć, przeć, żreć a. żrzeć, dalej od rdzeni na -i-, -y-: bity, kryty (ostatnie są nowotworami bo w stsł. obok bitъ, pitъ było krъvenъ, za-bъeъ) [...].