spółgłoska (s)pieszczona

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Prz/1816
• Malin/1869
• Oż/1883
• Kor/1961

Cztery Społgłoski Ć, Ś, Ń, Ź, zwane pieszczonemi, są jedynie pozostałe w Przyabecadle z 10 Obobrzmiennych wyraźnie jotowane, bo w Staropolskich Pismach mamy ślady, że i drugie 6 niegdyś jotowane były, zwłaszcza cztery b, m, p, w, przeto te cztery i drugie dwie f i x można nazwać miękczebnemi zaniedbanemi, cztery Przyabecadłowe ć, ś, ń, ź zachowanemi znakami ich stałej zmiękczałości na zakończce stół, gdzie je czytamy: eć, eń, eś, eź.

Poniewáż konieczną podstawą każdéj zgłoski jest samogłoska, przeto dla oznaczeniá stosunkowéj ciężkości zgłosek odkrytych dosyć jest oznaczyć stosunkową ciężkość samogłosek czystych do samogłosek jotowanych, gdyż samogłoskę czystą poprzedzá zawsze spółgłoska twardá, samogłoskę zaś jotowaną spółgłoska zmiękczoná przyciskowá lub pieszczoná, gdyż jedna i drugá, mieszczą w sobie etymologicznie spółgłoskę j, i dlá tego każdą zgłoskę, zaczynającą się od spółgłoski twardéj można słusznie nazwać zgłoską czystą, i na odwrót, każdą zgłoskę zaczynającą się od spółgłoski zmiękczonéj, przyciskowéj lub pieszczonéj, zgłoską jotowaną [...].

Spółgłoski pieszczone ð, ć pomiędzy dwiema zmiękczonemi spółgłoskami, to jest przed ⴅ' przemieniają się w przyciskowe đ, c […].

Kreski pisarskie cieńkie zmienne, pochodzące ze starosławiańskiego joru cienkiego, używają się nad spółgłoskami spieszczonemi, najwięcej na końcu wyrazów.

Szereg nowości z wyjątkiem terminologii składniowej przynosi gramatyka F. K. Malinowskiego.

Terminologia. Litera vocalis a, e, o — jasna, prosta, á, é, ó — ciemna, pochylona, litera consonans dentalis — zębowa, alveolaris — przyciskowa, palatalis — pieszczona, explosiva — chwilowa, continua — trwała, spirans — powiewna, liquida — płynna, consonans dura — pierwotna, mollis — pochodna, oralis — ustna, nasalis — nosowa, fortis — mocna, lenis — słaba, alternatio — wymiana, assimilatio — upodobnienie, assymilacyja.