okres warunkowy

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jes/1886
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Kl/1939

Są to przykłady okresów pojedyńczych; powstają one, jak widzimy, z rozwinięcia zdań złożonych i stosownie do tego, jakie zdanie głównie rozwijamy, powstają nazwy okresów; są więc okresy: łączne, przeciwstawne, wynikowe, warunkowe, celowe, czasowe, porównawcze, względne.

[…] Okresy warunkowe dzielą się na trzy główne typy: 1) Typ pierwszy (rzeczywistości). Zdanie warunkowe wyraża fakt rzeczywisty, z którego wprost wynika rzeczywistość lub konieczność faktu, wyrażonego w zdaniu nadrzędnym. Zdanie warunkowe zaczyna się w tym razie od spójników warunkowych jeśli, jeżeli z trybem oznajmującym; (zamiast spójnika używa się niekiedy enklityka pytajna — li); a w zdaniu nadrzędnym kładzie się również tryb oznajmujący lub tryb rozkazujący [...]. 2) Typ drugi (możebności). Zdanie warunkowe wyraża fakt możebny, przypuszczenie; przy czym zdanie nadrzędne może również wyrażać przypuszczenie, lecz może także na tym przypuszczeniu opierać rzeczywistość lub konieczność faktu, wyrażonego orzeczeniem. Tu zdanie warunkowe zaczyna się od spójników: jeśliby, jeżeliby, gdyby, żeby, niekiedy nużby, (ostatni spójnik używa się zwykle samodzielnie z elipsą zdania głównego) z trybem warunkowym, który w tym razie często się omawia przez słowo posiłkowe mieć, do czego niekiedy dodaje się wyrażenie przysłówkowe przypadkiem. Zamiast powyższych spójników można także użyć wyrażenia: przypuściwszy, że [...]. 3) Typ trzeci (nierealny). Zdanie warunkowe wyraża fakt niezgodny z rzeczywistością, z czego wprost wynika nierzeczywistość faktu, wyrażonego w zdaniu nadrzędnym. Tu zdanie warunkowe zaczyna się od spójnika warunkowego gdyby, (rzadziej: żeby, kiedy by, jeśli by, jeżeli by lub od samego by), a w obydwu zdaniach okresu kładzie się tryb warunkowy [...].

Okres, u, lm. y [...] 6. gram. najzupełniejszy sposób wyrażenia myśli, złożony z poprzednika i następnika perjod: Myśl całkowita, czyli zupełna zowie ś. u retorów okresem czyli perjodem. Kopcz. O. pojedynczy, złożony, warunkowy. Mowa złożona z okresów, czyli perjodyczna, ucinkowa.