terminów gramatycznych online
spółgłoska, głoska językowo-zębowa
Język: polski
Cytaty
Trzeci i następne szeregi aż do szóstego - są to wszystko głoski właściwie językowo-zębowe; tylko dla krótkości terminologii mamy je tu objęte pod ogólną nazwą "zębowych".
Ponieważ posiadamy aż cztery przeto różne odcienie tych językowo-zębowych spółgłosek, trzeba było dać im jakieś więcej szczegółowe nazwania.
N 1. spółgłoska językowo-zębowa nosowa a. przednio-językowa nosowa (np. nagły, nowy, nędza). Obok tego brzmienia jest jeszcze w polskim językowo-zębowe nosowe i jednocześnie podniebienne a. miękkie ń (np. dzień, państwo, nizina, lutnia). W piśmie polskim miękkie to brzmienie wyraża ś. albo przez ń kresowane (dzień, pański), gdy kończy wyraz lub zgłoskę; a. przez n, gdy po nim występuje i lub j (niwa = ńiwa, linja = lińja) albo przez ni, gdy po nim występuje jakakolwiek samogłoska oprócz i (np. studnia, studnię, niosę, niebo, w dniu).
D 1. spółgłoska przednio-językowa a. językowo-zębowa, twarda, głośna a. dźwięczna (słaba), chwilowa (dom, trud). Przed spółgłoskami cichemi oraz na końcu wyrazu ma brzmienie cichego (mocnego) t (łódka, trud). Oprócz spółgłoski d twardej, język polski posiada jeszcze podobnego rodzaju brzmienia głośne zmiękczone: dz i dż, oraz miękkie dź (wiedza, miażdżę, kładźmy), które przed spółgłoskami cichemi i na końcu wyrazów brzmią jak odpowiednio ciche (wiedz = wiec, miażdż = miaszcz, kładźcie = kłaćcie). Spółgłoski dz oraz dż oznaczają się stale dwiema literami: dz, dż (dzban, siedzę, jeżdżę); miękkie zaś a. podniebienne dź na końcu wyrazów, jakoteż w środku przed spółgłoskami wyraża ś. przez dzi (dzieło = dźeło, dziąsła = dźąsła), a przed samogłoską i - przez samo dz (dzik = dźik). W wyrazach takich jak: ludzki sąsiedztwo, wychodztwo, mamy wyraźne brzmienie c, które jednak wyrażamy w piśmie przez dz jedynie przez wzgląd na to, że w pniu czyli w pierwiastku tych wyrazów jest d, zmieniające ś. w innych razach na dz (wied- wiedza, sied- siedzę).