terminów gramatycznych online
zwyczaj powszechny
Język: polski
Cytaty
Co rozumiej o inszych Imionách, czego zwyczaj powszechny lepiej náuczy.
Stosować się trzeba do powszechnego zwyczaju; przed miękkiemi, З, ВОЗ, ИЗ, РАЗ, a przed twardemi С, ВОС, ИС, zostawując.
W słowach jednakże przepolszczonych albo oddawna w zwyczaj powszechny wprowadzonych, do których już wszyscy przywykliśmy, nie odmieniać w tym względzie nie należy: np. Jerzy.
Zwyczaj powszechny oddawna już odrzucił znamionowanie samogłoski a, do rozróżnienia w wymowie prawie niepodobne, dla wdzięku języka niekorzystne (Rozprawa Ks. Szwejkowskiego str. 35–44, Mrozińskiego 4S–78, Brodzińskiego 378 i nast.):
Kilka imion ludzi wielkich z późniejszych nawet wieków, w których powszechny zwyczaj spolszczenie pisowni zatwierdził, np. Wolter, Szekspir, Rasyn, Kornel, Kondeusz (Rozprawa Mrozińskiego, str. 469).
Tam [w matematyce], jak powiedziałem, ścisłe rozumowanie pierwszą i ostatnią jest zasadą; tu rozumowanie, mechanizm temu językowi właściwy, zwyczaj powszechny, naginanie się jednych brzmień do drugich, napływ cudzoziemczyzny, skład ogólnéj budowy stanowią: stąd też, pomimo prawideł stałych i ogólnych na rozumowaniu opartych, natrafiamy na wyjątki, których zasadą inne były okoliczności.
Nie chcę ja tém dowodzić, ażeby wyjątki nie miały swojéj zasady usprawiedliwiającéj jich zboczenia, bo bym językowi naszemu tak mądrze, tak filozoficznie osnowanemu, przypisywał jakąś wątłą i niepewną podstawę; ale usiłuję pokazać, że częste nieforemności mające najlepszą w zwyczaju powszechnym zasadę, już są wyjątkami, dla tego jedynie, że jich pod ogólne prawidło podciągnąć nie możemy.
Niektórzy daja tym rzeczownikom w s. 4 l. p. zakończenie spadku szóstego, to jest ą, ale zwyczaj powszechniéjszy i prawidła ogólne odrzucają tę niepotrzebną zmianę.
Ponieważ zatém pisownia nasza dzisiejsza, jak z całego wywodu powyższego wynika, w ogólności i w teoryi porówno i fonetyczną i etymologiczną zasadę szanuje, w poszczególnych zaś wypadkach to się skłania na stronę jednéj, to drugiéj: więc rozstrzyga ostatecznie o każdém z tego zakresu pytaniu u nas jeszcze i coś trzeciego — przyjęty zwyczaj powszechny.