terminów gramatycznych online
zdrobniałość
Cytaty
Niektóre imiona własne i pospolite z narostkami ek, ka straciły znaczenie zdrobniałości, np. Maciek, Antek, Bartek [...], stąd pochodzi, że chcąc w nich zdrobniałość wyrazić, jeszcze raz ten narostek dodajemy, np. ołówek-ek=ołóweczek […].
[...] Niektóre rzeczowniki na wyrażenie zdrobniałości lub pieszczenia, przybierają narostki: aszek, iszek, uszek, uszko lub eńko, np. wuj-aszek, stryjaszek […].
§. 441. Przyrost. ina tworzy wyrazy: z rzeczowników, z przymiotników, z imiesłowów i z czasowników. Znaczenie ich nader rozmaite. Pochodne od rzeczowników wyrażają zdrobniałość, albo zbiorowość, albo jakieś uogólnienie rzeczy; nie w każdym jednakże razie.
deszczyna (deska), kobiecina, dziewczyna, dziecina, drożyna; dolina, gęstwina (gęstwa), drużyna (druh), pierzyna, rodzina.
Owym punktem, w którym się to wszystko zbiega i który tworzył ich wspólne kiedyś ognisko i źródło, była niewątpliwie zdrobniałość.
S deminutiwny n uważam za zaimkowy √, funkcyonujący w roli przyrostka, z bardzo zbliżoném do zdrobniałości znaczeniem, także i w konjugacyi (§. 420); tak np. rąbnę, rąbnąć są takimi niejako zdrobniałymi (jednokrotnymi) w porównaniu z rąbię, rąbać.
Uwaga. Jak rzeczowniki tak i przymiotniki obfitują w ową miłodźwięczną, pieszczotliwą zdrobniałość, np. miły, milutki, miluteńki, milutenieczki [...].
§ 82. Odrzeczownikowe na -ina oznaczają zdrobniałość z wyraźnym odcieniem słabości wzbudzającej współczucie: dziecina, proroczyna, [...] chłopięcina, chudzina Cn. [...].
§ 201. Największe rozpowszechnienie ma suf. -k, -ko, -ka w zakresie imion zdrobniałych, przyczem wiele wyrazów jest takich, które utraciły charakter zdrobniałości, ale można o nich przypuszczać, że miały go niegdyś, tak np. matka w stosunku do mać, macierz, ciotka, babka, dziadek, dziewka, córka, mamka, dziatki [...].
Jednak i tu niekiedy znaczenie zdrobniałości jest wątpliwe: młodziczka Fl. (od młodziec), obroniczka — patrona Ł. (od obrońca).
Zdrobniałość ż V 1. blm rzecz. od zdrobniały: Zdrabniająca funkcja danego formantu występuje tylko wtedy, gdy w języku istnieje nazwa tego samego przedmiotu bez odcienia zdrobniałości, np. dom — domek, krowa — krówka, oko — oczko, koń — konik. Gram. hist. 217.