Historical dictionary
of grammatical terms online

przypadek pierwszy fleksja, = mianownik

Language: polski
EJO 1999, s. 397 Contemporary definition

Przypadek gramatyczny, który prymarnie występuje w funkcji podmiotu, sekundarnie także w innych funkcjach (orzecznika, apozycji)

Quotations

Wszak bóg, anioł i ludzie ((męzczyzni), są w liczbie pojedynczéj rodzaju męzkiego; w mnnogiéj, prócz piérwszego przypadku, ulegają rodzajowi obojętnemu.

Dla rozeznania np. rodzaju rzeczowników KrólEM, polEM, trzeba przywoływać na myśl 1wszy przypadek, król, pole.

I. Przypadek.

Trzy są główniejsze powody, dla których się kładzie.

  1. Rzeczowniki kładą się w przypadku 1ym, na pytanie: kto? co? przymiotniki, na pytanie: jaki? a, e, np. kto to był? odp. człowiek; jaki? odp. biały i t. p.

W tych dwóch wiérszach z pieśni IV sztuki Rymotwórczéj Dmochowskiego nie tak pięknie i pełno by się wydał 1szy jak 6sty przyp.

Imiona zakończone w przypadku I, liczby pojedynczéj, na wszelkie spółgłoski, jako téż samogłoski: i, y, mające przypadek II, liczby pojedynczéj na: a, ia, iu, u, ego, wszystkie są rodzaju męskiego.

Przypadek 1 liczby pojedynczéj rodzaju męskiego, deklinacyj I.

Różnica, poznaje się prawideł, z przypadków trzech głównych! t. j. pierwszego i siódmego liczby pojedyńczej i pierwszego liczby mnogiej, inne zaś przypadki są podrzędnemi, uważać pilnie na to trzeba.

Wszystkie się kończą jednakowo w liczbie pojedynczej i mnogiej pierwszy przypadek na sci, ci.

W ogóle można w pierwszym przypadku pisać, jeżeli nie używa się wcale w zdaniach słowa posiłkowego Np. Dobry pan, dobra pani, dobry sługa [...].

Zakończenie ay. I. a) Przyswojone rzeczow. z łacińskiego i greckiego, tam nijakie a u nas męskie, mają w 1. przyp. l. m. — a (na 1. miejscu) obok — y.

Przypadki 1-y, 4-y i 5-y nie mają przyimków, n. p. Deus (Bóg), ó Deus (o Boże).