terminów gramatycznych online
zaimek
Geneza: łac. pronomen
Zaimek. Klasa wyrażeń uznawanych wprawdzie za odrębną część mowy, ale z zastrzeżeniem, ze jest to część mowy wyróżniana na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik, przymiotnik, czasownik czy przysłówek
Cytaty
Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen [...] II. Zaimek, Pronomen, co się kładzie za imie, jako: On to uczynił, zamiast co by się miało wymienić imie tego, kto uczynił, np. Piotr, Paweł, lub insze. III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio.
Osob, ktore sie Zaimkami wyrażają, jest trzy: Pierwsza ktora mowi, a ta się wyraża Zaimkiem Ja, my. Druga, do ktorej się mowi, à ta się wyraża zaimkiem ty, wy. Trzecia o ktorej się mowi, a ta się wyraża zaimkiem On, oni; i innemi tak Zaimkami, jako imionami.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
Zaimek jest to wyraz, który się kładzie zamiast rzeczownika.
Zaimki dzielą się na osobowe, posiadawcze, odnośne, wskazujące, pytające, łączące i nieoznaczone.
Zaimki są pięciorakie: osobiste, dzierżawcze, względne, pytające, i okazujące, nie licząc w to zaimka nieosobistego one, i wzajemnych one another, each other.
Przedmiot zdania wyraża się rzeczownikiem [...] zamiast rzeczowników używają się zaimki, przymiotniki, słowa, przysłówki, a nawet wyrażenia kilka wyrazów obejmujące.
Przydatnik jednak położony w przyp. 5, może się kłaść przy rozmaitych przypadkach zaimka osoby 2giéj ty. Np. Tobie, Boże, niech będzie cześć i chwała. [...] Zaimek on nie ma odpowiadającego sobie przymiotnika dzierżawczego.
Widzimy, że te wyrazy: ja, ty, wy, zastępują imiona rzeczowne, tj. rzeczowniki: nauczyciel, Stanisław, uczniowie; podobne wyrazy zastępują także (jak później zobaczymy) i imiona przymiotne oraz imiona liczbowe, stąd takie wyrazy, które zastępują imiona, zowią się zaimkami (za-imek, za-imię).
Wyrazy, używane w mowie zamiast imienia osoby lub rzeczy, nazywamy zaimkami, np. ja, ty, kto, on, i.t.d. Jako wyrazy, zastępujące imiona, mają one także rodzaje, liczby i odmianę deklinacyjną.
§ 140. Zaimek ji , ja, je w mianowniku liczby pojed. i mnogiej już w staropolskim wyszedł z użycia.
Wśród wyrazów nazywających przedmioty znajdujemy także zaimki, które jako rzeczowniki odpowiadają na pytania kto? co?, ale mają mniej ograniczone, ogólniejsze znaczenie. Występują zastępczo zamiast dokładniejszej nazwy osoby lub rzeczy, wyrażonej rzeczownikiem. Stąd też ich miano: zaimek, łaciński pro-nomen.