terminów gramatycznych online
zaimek
Geneza: łac. pronomen
Zaimek. Klasa wyrażeń uznawanych wprawdzie za odrębną część mowy, ale z zastrzeżeniem, ze jest to część mowy wyróżniana na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik, przymiotnik, czasownik czy przysłówek
Cytaty
Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.
P. Jak poznać ktore słowo jakiego jest rodzaju? O. Kiedy mu się dodać może Zaimek: ten; jest rodzaju męskiego, nap: ten ojciec [...] kiedy to, jest rodzaju oddzielnego, nap: to dziecie.
P. Coż jest Imie Istotne albo Substantivum? O. Ktore się przez jeden tylko rodzaj mowi, co poznać ztąd, że mu się tylko dodać może albo ten; albo ta; albo to; a nie wszystkie te trzy Zaimki razem, nap: tylko się mowi ten Anioł, à nie ta, ani to Anioł.
ROZDZIAŁ VI. O ZAIMKU [...] P. Co jest Zaimek czyli Pronomen? O. Jest słowo kładące się za imie, i wyrażające jaką osobę albo rzecz do niej należącą, nap: co by się miało mowić: Piotr to uczynił, można powiedzieć: On to uczynił. On tedy jest zaimek, bo się tu kładzie za imie Piotra, i wyraża trzecią osobę.
Istota, liczba i osoby Zaimkow.
P. Jak się wyrażają osoby w Werbach? O. Przez osoby Pronominow, to jest w małej liczbie Ja przez wszystkie rodzaje. [...] On w rodzaju męskim. Ona w rodzaju niewieścim. Ono w rodzaju oddzielnym. [...] P. Czy zawsze te zaimki wyraźnie kładą się z Werbami w mowie ojczystej? O.
Trzeba wiedzieć ogólnie najpierwej co to jest Rodzaj, Liczba, i Spadek w Słowach, bo te trzy własności mają Imiona, Artykuły, Zaimki, i Ucześnistwa.
P. Co to jest Zaimek? O. Jest Słowo, Cześć Mowy, ktore kładą zamiast Imienia [...]. P. Wiele Szczegolności swoich Zaimkow liczą Francuzi? P. Siedm Szczegolności, to jest: Zaimki Osobiste (Pronoms personnels;) Zaimki Łączone (Pronoms conjonctifs) Zaimki Osiadłe (Pronoms possessifs) Zaimki Pokazujące (Pronoms démonstratifs,) Zaimki Odnośne (Pronoms relatifs,) Zaimki Samotne (Pronoms absolus) Zaimki Nieokreślone (Pronoms indéfinis.)
[…] W powyższych przykładach takiem wyrazami są: ja, zastępujące imię Boleś, i twój, zamiast papy. Takie wyrazy nazywają się zaimkami, bo się kładą zamiast imion […].
Podmioty trzech osób, tj. istotniki lub zamiast nich stojące zaimki ja, ty, on, odmieniają się przez liczby i różnego są rodzaju, zatém i słowa dla zgody z niémi odmieniamy przez liczby, co się nazywa liczbowaniem, a w czasie przeszłym i z niego urobionych i przez rodzaje, i to się nazywa rodzajowaniem [...].
Zaimki dzielą się na rzeczowne i przymiotne. Rzeczownemi są te, które zastępują miejsce rzeczowników czyli istotników, a w zdaniu są podmiotem, lub dopełnieniem […]. Przymiotnemi są te, które określają istotniki, albo téż razem i określają je i zastępują, a odmieniają się jak przymiotniki, w zdaniu zaś są określeniem; lecz gdy są użyte bez istotnika mogą być podmiotem lub dopełnieniem [...].
Widzimy, że te wyrazy: ja, ty, wy, zastępują imiona rzeczowne, tj. rzeczowniki: nauczyciel, Stanisław, uczniowie; podobne wyrazy zastępują także (jak później zobaczymy) i imiona przymiotne oraz imiona liczbowe, stąd takie wyrazy, które zastępują imiona, zowią się zaimkami (za-imek, za-imię).
По значенію своему всѣ слова польскаго языка раздѣляются на 9 частей рѣчи: [...] 4. Мѣстоимѣніе, zaimek. [...]