terminów gramatycznych online
liczba podwójna
Liczba podwójna (dualis) to specjalna, dziś nie znana, kategoria gramatyczna, dzięki której rzeczownik przybierał odrębną formę, jeśli trzeba było wyrazić, że mamy do czynienia z dwoma osobami lub przedmiotami.
Cytaty
w Podwojn. Li: Mian: Oskar: Wzyw: тѣ роуцѣ.
Mało jest na świecie rzeczy, np. słońce, księżyc, których by więcéj nad jednę nie było; wiele zaś takich znajduje się, których jest mnogo, a przecię jedno tylko mają imie, np. kwiat, gwiazda, matka. Jednoż więc imie z małą odmianą znaczy już rzecz jednę, już mnogą liczbę tychże rzeczy. Odmiana taka zowie się liczbowaniem, czyli odmianą przez liczby, których jest trzy: pojedyńcza, mówiąc o jednej rzeczy, np. córka; [liczba] podwójna, mówiąc o dwóch, np. dwie córce; mnoga, mówiąc o wielu, np. córki.
W starych księgach i w dzisiejszéj mowie pospólstwa, natrafiamy na liczbę podwójną, w któréj przypadki piérwszy, czwarty i piąty są sobie podobne, i kończą się na a, np. dwa łokcia, chłopa, grosza.
Liczba podwójna w imionach rodzaju żeńskiego częściéj i dłużéj była w używaniu, aniżeli w imionach rodzaju męskiego. Odmieniała się jak wyraz dwie […].
Późniejsze związki i potrzeba porozumienia się jednéj rodziny z drugą na zasadzie dwojéj płci utworzyły liczbę podwójną. Bo zapewne pierwiéj musiano zamiast téj liczby dwukrotnie ja ja powtarzać dla oznaczenia dwojga węzłem najbliższym połączonych.
Nim przystąpimy do wzoru na rzeczowniki w liczbie podwójnéj, musiémy widzieć wzór tej liczby w wyrazie dwa, który jest przyrodzenno wyrazem téj tylko liczby, daje wzory jéj zakończeń, i bez którego rzadko kiedy używają się same rzeczowniki.
Mamy grammatycznych liczb trzy: pojedynczą, podwójną i mnogą. Piérwsza używa się, kiedy o jednéj rzeczy jest mowa, druga kiedy o dwu. [...] Używanie liczby podwójnej teraz w naszym języku coraz mniéj się słyszeć daje.
Liczba podwójna. [...] Ta liczba w pismach staropolskich częściéj, w teraźniejszych bardzo rzadko zdarza się; w mowie zaś potocznej ustnéj po dziś dzień od oświéceńszych rzadko, od pospólstwa częściéj używana bywa, ale tylko z liczebnikami: dwa, oba, obadwa.
W dawniejszych pisarzach znajdujemy bardzo często także liczbę podwójną, któréj pospólstwo po dziś dzień bardzo często używa osobliwie w Wielkiéjpolsce, ale często bez względu czy o dwu osobach, czy o więcéj mówi [...], np. jesteśwa oba, jesteśta oba czy jesteścia wszyscy i t. d. Jest ona oczywistą starosłowiańszczyzną.
Iloskaz .... Liczba pojedyncza, podwójna, lub liczba mnoga.
Liczba pojedyńcza, podwójna, mnoga [lp. ld. lm.]. Można opuszczać liczba, albo téż mówić: pojedyńczość, podwójność, mnogość.
Liczba pojedyńcza, podwójna, mnoga [lp. ld. lm.]. Można opuszczać liczba, albo téż mówić: pojedyńczość, podwójność, mnogość.
Oprócz tego, w dawnéj polszczyźnie, używano także liczby podwójnej na oznaczenie rzeczy parzystych jak: oko, ucho, ręka, itp. Obecnie, liczba ta używa się tylko w owych trzech rzeczownikach (oko, ucho, ręka),— o czém pomówi się na końcu odmian rzeczownikowych.
L. poj. L . mn. L. podwójna