of grammatical terms online
łącznik w orzeczeniu
Copula (łącznik). Czasownik lub, rzadziej, luźny morfem pełniący funkcję wykładnika predykacji imiennej.
Quotations
Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...].
[...] Jak z jednéj strony język polski starosłowiańskie formy od temátu jes [...] ná rzecz posiłkowaniá słów skrócił w m, ś, śmy, śće, tak z drugiéj strony formy te do wyrażeniá bytu czyli j istnienia zdáwały mu się za słabe, a przynájmniéj za nie dość dobitne; przeto użył do tego w znaczeniu praedikatu orzekającego byt lub jistnienie formy pełnéj jest dlá wszystkich osób i liczb, a celem jich oznaczeniá dodáł do praedikatu jest skrócone formy słowa posiłkowego m, ś, śmy, śće w znaczeniu łącznika, który spája s praedikatem jest w jeden wyraz za pośrednictwem spójki e [...].
S téj téż to przyczyny końcowe m, ś, śmy, śće w formach złożonych jest-e-m, jest-e-ś, jest-e-śmy, jest-e-śće, nie będąc końcówkami, ale słowami posiłkowemi, jednym słowem łącznikami, mogą się odrywać tak jak od jimiesłowu przeszłego, tak téż i od praedikatu jest i łączyć się w jeden wyráz z jinnym poprzedzającym wyrazem [...].
§ 286. Formy czasu teraźniejszego: jeśm, jeś, jeśmy, jeście, oraz późniejsze: jestem, jesteś, jesteśmy, jesteście bywają także zastępowane w zupełności przyrostkami osobowemi: m, ś, śmy, ście, dołączanemi do któregokolwiek wyrazu w zdaniu: np. zamiast, wiemy, że jesteś sprawiedliwy, mówimy też: wiemy, żeś sprawiedliwy [...]. Przykłady podobne wskazują, że przyrostki: m, ś, śmy, ście nabrały znaczenia łącznika w zdaniu i tak dalece utożsamiły się z nim znaczeniowo, że mogą być dołączane nawet do imion w orzeczeniu zdania; np. winienem, winieneś, winniśmy.