terminów gramatycznych online
słownik słownictwo
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Etymologia: Mał/1879
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Materiał wyrazowy i wyrażeniowy: Gaert/1927
- Trzy podstawy główne a niezbędne w mowie polskiej naukowej, tak ustnej jak pisanej, następne są: Oż/1883
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
Słownik. 2. Termin "słownik” także używany jest synonimicznie z terminami „słownictwo” oraz „leksyka".
Cytaty
Wyrazy te, trudno orzec z jakiéj datujące epoki, mieszczą, się wprawdzie tylko w naszym dziecinnym słowniku, zasługują na uwagę jednak o tyle, że polegają na pewnym rodzaju reduplikacyi [...]. Np. glugla (glu-gl-a), mama (ma-m-a), papa, tata.
Takoż nowy wynalazek i sposób układu słowników, prawidłowy klasyczny podzielony na właściwe części mowy i liczbowany wszędzie porządkiem najściślejszym jasnym, łatwym do znalezienia, tak od liter jak od liczb każdego poszczególnego wyrazu.
Jakiego słownika nie ma żadna akademja w Europie i niepodobna aby utworzyła kiedy: o tylko wyższość i bogatstwo większe mowy naszej zdolnem jest do tego.
Nie rozstrzygamy pomiędzy formami "generał" i "jenerał", "regestr" i "rejestr," to nie należy bowiem do pisowni, lecz do słownika.
Z fonetyki uwzględnione są przede wszystkiem zjawiska o znaczeniu ogólniejszem, ale nieraz i podrzędniejsze, o niewielkim zakresie, jeśli typowe są dla pewnych dialektów i uwydatniają ich związki geograficzne; z morfologji podniesione głównie najrozmaitsze uproszczenia typów odmian. W obu razach na drugi plan usunięte tak szczątkowe archaizmy jak i odosobnione nowe zmiany. Składnia naogół pominięta, w zgodzie ze stanem nauki, ale niejedno zagadnienie z zakresu używania form włączone do morfologji. Pominięta też t. zw.»etymologja ludowa«,jako niełącząca się właściwie z geografją języka, krótko omówiony słownik mimo jego wielkiej do tych celów ważności, znów z powodu braku prac przygotowawczych.
Niemal że tożsamość granic wymienionych zjawisk, zwłaszcza od południa, a więc od pierwotnej Polski właściwej, dalej uproszczeniowy charakter zmian morfologicznych, a wreszcie odbijająca się w słowniku odrębność pewnych zjawisk kultury materjalnej, wszystko to bezwzględnie przeciwstawia Mazowsze razem wziętym Małopolsce, Śląskowi, Wielkopolsce, Kujawom.
Zadaniem fonetyki historycznej jest przedewszystkiem przedstawienie wszystkich ogólniejszych zmian, niezależnych i zależnych [to znaczy: ogólniezależnych i szczegółowozależnych], podczas gdy najbardziej jednostkowe, jednowyrazowe zmiany głoskowe mogą być uwzględnione tylko, o ile się dadzą ująć w pewne grupy jednorodne. Inaczej musiałaby fonetyka historyczna przechodzić cały słownik danego języka.
Wreszcie przy czytaniu utworów literatury pięknej, należy zwracać uwagę na osobliwości słownika, przy czem można zauważyć, że autorowie stosują je nie tylko dla odświeżenia swego stylu lub dla nadania utworowi kolorytu historycznego i lokalnego, ale też celem scharakteryzowania fikcyjnych postaci.