słownik leksykon

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Dudz/1776
• Ant/1788
• Szum/1809
• DwBg/1813
• SkorM/1816
• Rew/1845
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Mał/1879
• Oż/1883
• KarłT/1885
• Rozw/1923
• Gaert/1927

Dictionarium, sub Słownik.

Lexĭcum, Gr. Słownik.

Nomenclator. Słownik.

Ŏnŏmastĭcum. Gr. Słow[n]ik.

Wiele jest słòw dobrych Polskich, których w słownikach nie masz: gdyż one nie tak Polszczyzny, jak raczej cudzego języka uczą.

Składni rządu słów wyłuszczenie do słównika raczéj jak do Grammatyki należy; ponieważ u Anglików przypadek się od przypadku nie różni [...] ztąd tyle można rachować przypadków, mówiąc ściśle, ile przyimków.

U których imion rzeczy nieżywotnych 2gi przypadek kończy się na a, u których zaś na u, na to jednego powszechnego prawidła nie ma, lecz trzeba się tego z używania albo z Słowników uczyć.

Ale najczęściej słowa na eć kończące się, formują słowa częstotliwe nieforemnie, np. powiedzieć, powiadać, dowiedzieć się, dowiadywać się; tego trzeba z używania i z słowników nauczyć się.

Sposobém na wy­korzéniénié z języká niepotrzebnych wyrazów cudzoziémskich, nájlepszym być może Słownik narodowy (1), po­dług prawideł utworzony.

Indostańczykowie w swoich słownikach zamiast umieszczania szczególnych wyrazów mowy, prawidła Grammatyczne względem formowania się źródłosłowów, z których pochodzą złożone wyrazy, podają.

Na co więc mamy używać wyrazu Grammatyka, który jak sobie przypominamy, był dla nas w dzieciństwie marą; szukać go po Słownikach, różnić się w zdaniach, nigdy nie być pewnymi własnego wyroku: kiedy mamy swój tak dokładny.

[…] XVI wieku powszechnie kreskowano wargowe spółgłoski miękkie na końcu słów, a nawet w środku przed spółgłoską, chociaż pojęcia gramatyczne nie były tak dalece, jak dziś rozwinięte, z czego wnieść można, iż je dobitnie miękko wymawiano […]. To też Linde słowniku swoim, który po największéj części ze staréj literatury ułożył, wszędzie cienkie spółgłoski wargowe na końcu słów kreskuje, czego także i w drugiém wydaniu jego nie zaniedbano [...].

O tém wszystkiém stanowi jedynie używanie (usus), a w razach wątpliwych słownik.

[…] Jakkolwiek koléj głosek w każdym abecadle a następnie i powyższego, opartá na kolej i głosek łacińskiego alfabetu, nader wáżną grá rolę w nauce języków za pośrednictwem słowników […].

O tém wszystkiém stanowi jedynie używanie (usus), a w razach wątpliwych słownik.

W słownikach greckich, i łacińskich wyraz Glosy Glossa mają za obcy dla nich.

Dla polaków porządek w słownikach powinien być zachowanym podług abecadła swego polskiego, a nie podług greckiego lub łacińskiego, bo obce te narody nie mają tyle liter ani wyrazów w swej mowie.

Zastanowiwszy się nad słownikami polskiemi, gorliwie i na prędce układanemi przez rozmajitych pisaków i znawców naszych, rzec ta zasługuje na pochwałę i bliższe poznanie i ocenienie onych, jedne słowniki obejmują powszechność prawie mowy polskiej, choć nie zupełnie, a temi są powyższe trzy słowniki i encyklopedia.

To miło byłoby i dla polaków mieć całkowity słownik takowy polski poprawny, i zawierający wszystkie wyrazy narodu swego całego.

Co do pisma ukraińskiego, najstosowniéj by było trzymać się pisowni słownika Żelechowskiego, to jest: oddawać głoska po głosce łacińskimi znakami pismo ukraińskie.

Na dalszym nieco planie stoi pomoc, jaką otrzyma cała nauka o języku polskim przez słownik staropolski, nad którym pracuje od szeregu lat Łoś, dalej postanowione już nowe wydanie słownika Lindego, wreszcie dalszy ciąg badań, w szczególności zaś systematyczne gromadzenie dialektycznego materjału słownikowego przez Nitscha [...].

Co do duży i ruczaj mam wątpliwości, czy to czysto polskie wyrazy, a nie przybysze ze wschodu. Tylko dokładny słownik starszego języka pozwoli na takie pytania odpowiedzieć.

W tym celu nauczyciel przy każdej pracy powinien mieć pod ręką słownik języka polskiego.