Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas

Język: polski
EJO 1999, 97 Definicja współczesna

Czas. Kategoria gramatyczna czasownika, prymarnie wyrażająca stosunek czasowy momentu zdarzenia, o którym mowa w zdaniu, do chwili mówienia, sekundarnie używana także do wyrażenia modalności.

Cytaty

Quid est Participium? Est nomen verbale significans tempus, [id est, Inflectitur ut nomen, sed praeterea tempus significat, Ut Verbum. Hoc est, Participium ma pod sobą te słowá, ktore deklinują się jako nomina, á pochodzą à Verbo, i záwsze czás pewny znáczą].

Tak też kiedy w różnych spadkach (casus) lub czasach (tempus) przeniesione będzie uderzenie na Е.

Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych.

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

O UŻYCIU CZASÓW

Używanie czasów bywa różne, w miarę potrzeby, i możemy powiedzieć:

w Czasie Teraźniejszym

Chociaż talent jest darem natury, jednak rozwija go nauka, a ciągła wprawa doskonali.

Bardzo skromne i krótkie są opisy i pojęcia o mowie, na przykład italskiej, francuzkiej, lingua, linguadžio, odpowiada naszej mowa gawęda, toż samo po fr. langue i langage, nic tu rażącego nie ma, a przeciwnie u sław. Bezokolicznosć, nijakosć, nijaki gatunek, rodzaj, czas, lub rzecz nijaka, przymioty nijakie, po prostu są to brednie bazgraczów a nie tłómaczów z łacińskiego.

Piąta część mowy. "Słowoczasowniki".

To jest, Prawidła zasadniczo naukowe klasyczne poznania czasów.

Więc mamy ogółowie trzy czasy, a sczegółowie pięć.

Są trzy czasy: teraźniejszy, np. czytam, piszesz, rozmawia [...]; przeszły, np. czytałem, pisałeś, rozmawiał [...]; przyszły, np. będę czytał, napiszesz, będzie rozmawiała [...]. Form czasu zaprzeszłego wychodzą w nowej polszczyźne z użycia; oznaczją one czynność (stan), która odbyła się bardzo dawno lub przed inną czynnością przeszłą, np. Nie doznałybyś zawodu, gdybyś był mnie posłuchał.