Historical dictionary
of grammatical terms online

czas

Language: polski
EJO 1999, 97 Contemporary definition

Czas. Kategoria gramatyczna czasownika, prymarnie wyrażająca stosunek czasowy momentu zdarzenia, o którym mowa w zdaniu, do chwili mówienia, sekundarnie używana także do wyrażenia modalności.

Quotations

Tempora verborum quot sunt? Tria. Quae? Praesens ut lego: Praeteritum ut legi: Futurum ut legam.

Czásy słow wiele są? Trzy. Ktore? Niniejszy jáko czytam: Przeszły jáko czytałem: Przyszły jáko będę czytał.

Tak też kiedy w różnych spadkach (casus) lub czasach (tempus) przeniesione będzie uderzenie na Е.

Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych.

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały.

Rozważywszy jednak tworzenie się naszych czasów, okazuje się widocznie, że tryb rozkazujący w ogóle tworzy się z trzeciéj osoby liczby pojedynczéj czasu teraźniejszego słów niedokonanych, a czasu przyszłego słów dokonanych, w piérwszéj i drugiéj formie dodając głoskę j, jako to: kocha, da, otwiera; kochaj, daj, otwieraj.

Trzy są główne czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły, i dwa podrzędne, przeszły nieokreślny i zaprzeszły. Z tych dwa pierwsze tylko są nieskładane, inne tworzą się zapomocą słów posiłkowych.

Odmiana zakończeń w słowach, za pomocą któréj oznaczamy czas bytu, stanu i czynności, nazywa się czasowaniem czyli odmianą przez czasy.

Принадлежности глаголов, служащия к их изменению, сутъ: наклонение tryb, время czas, видъ postać, число liczba, лицо osoba, родъ rodzaj, причастие imiesłów odmienny, дѣепричастие imiesłów nieodmienny.