terminów gramatycznych online
iloczas akcent
Język: polski
- Drukarnia Uniwersytecka: Oż/1883
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Jloczasownia: Oż/1883
- O cudzoziemskich wyrazach postanowienie tejże komis. eduk.: Oż/1883
- O iloczasie Słowacki Euzeb. ("Prawidła wymowy" str. 53 r. 1826 Wilno): Oż/1883
- O jloczasie polskim wyjaśnienie: Oż/1883
- Prawidła zasadnicze ustalenia jloczasu: Oż/1883
- Rozbiór dalszy pstrokacizny szczegółowy: Oż/1883
Cytaty
JLOCZASOWNIA.
Określa prawidła jloczasu polskiego, jaki mamy zachować w mowie i pisowni swojej.
Jloczas zaś nienależy szczegółowo do żadnej samogłoski ani współgłoski, lecz gdy te osobne części we wyraz zostaną złożonemi; wówczas jloczas złożonego wyrazu staje się panem, duszą i kierownikiem, jest to siła duchowa kierująca wyrazami.
[Euzebiusz Słowacki]"Ogólne prawidło względem iloczasu polskiego, i które niewiele cierpi wyjątków jest, iż przedostatnia zgłoska (głosówka) wyraźnie przedłużać się powinna".
Jloczas polski poczyna się oznaczać od 2 przypadku liczby pojedynczej wszystkich rodzajów przypadkowania, najkrótszych jedną głosówkę mających rzeczowników, przymiotników, nazw, nazwisk i t. d.
Powtóre, mylne i niepotrzebne kreski pisano dotąd na samogłoskach wyrazów zwanych ścieśnionych, i nawet nieścieśnionych powolnych, nie zważając na jloczas polski, że tego nie pozwala. Np. jiloczas jest tu na pierwszej głosówce, (lēpiej, prędzej, dōbrej, dōbrem) kreślono więc na ostatniej: lepiéj, prędzéj, dobréj, dobrém [...].
[Zagórowski Franciszek] "Rada więc J. Maćkowskiego, (wprzód była Kopczyńskiego) żebyśmy na wzór wyrazów swojskich szyja, żmija, pisali obce history-ja, mani-ja, i tym podobne, jest przeciwną jiloczasowi łacińskiemu i polskiemu".
Widzimy, że jiloczas polski nie jest trudnym, znaki nad literami nie są trudne; bo stanowią w drukach jednolitą literę, a w pisowni można grubym przecinkiem zbliżonym do tej formy oznaczać grubszo przyciskowe litery wszystkie.
W PFl mamy bez i imperatywy od jawić czynić dzielić wbrew serb. i rosyjskiemu [...], ale w zgodzie z k.-sł. jāvjic [...], i w zgodzie przede wszystkiem z polskim iloczasem: jawić (a jasne), dzielić. Zwłaszcza czasowniki z krótką pierwotnie samogłoską mają skłonność w lech. do tego [...].
W szczególności brak dokładnego obrazu pierwotnego stanu iloczasu w poszczególnych językach słowiańskich [...]. Tak samo, niestety, ma się rzecz z polszczyzną i to jest główny powód, dlaczego dokładne przedstawienie dziejów iloczasu polskiego jest niemożliwe. Ze stanowiska fonetyki polskiej wystarczałoby tylko nawiązać do stanu spółsłowiańskiego i potem rozpatrzeć dalszą tegoż ewolucję aż po dzień dzisiejszy.