terminów gramatycznych online
samogłoska wąska
Język: polski
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Z powodu że przy wymawianiu i i e jama ustna spłaszcza się skutkiem podniesienia grzbietu języka ku podniebieniu twardemu i strumień powietrza przez nią wychodzącego jest cieńszy czyli węższy, obie te samogłoski i i e nazywają się wązkiemi, albo podniebiennemi, albo miękkiemi w różnicy od pozostałych samogłosek twardych.
Samogłoski i, e nazywają się [samogłoskami] wązkiemi albo miękkiemi (podniebiennemi), ponieważ przy ich wymawianiu jama ustna spłaszcza się skutkiem podniesienia grzbietu języka ku podniebieniu twardemu, a strumień powietrza, przez nią wychodzącego, jest cieńszy, czyli węższy od tego, który przechodzi przy wymawianiu innych samogłosek.
Samogłoska. Samogłoski czyste i nosowe. Samogłoski przednie, środkowe i tylne, samogłoski wysokie, średnie i niskie, samogłoski szerokie i wąskie, samogłoski jasne i pochylone, samogłoski zgłoskotwórcze i niezgłoskotwórcze.
Ze względu na artykulację możemy podzielić samogłoski na przednie np. i, średnie o, tylne a i na: szerokie o, a, u, y i wąskie i, e, wreszcie na: jasne o, a, e, u, y i pochylone ó.
Dla naszych trzech otwartych będziemy mieli trzy stopnie tego wznoszenia, czyli zbliżenia do podniebienia: a nazwiemy głoską szeroko otwartą, e średnio otwartą, i wąsko otwartą, lub też krócej: a samogłoską szeroką, e średnią, i [samogłoską] wąską.
Dla wyraźniejszego zaznaczenia kontrastu opuśćmy samogłoski o e, a przyjrzyjmy się dwom [samogłoskom] wąskim i u.
Częste są między innemi: przesunięcia grup: åł åi ̯ na öu̯ öi ̯ [...], zamknięta wymowa e w pewnych pozycjach, jak w Strzepczu przed wąskiemi samogłoskami [...].
Długie a e o przeszły w zasadzie w åu̯,ėu̯,ȯu̯ długa nosówka w åu̯; przy zatracie dyftongizacji doszły do krańcowego rozwoju w postaci o i (y) u ǫ; długie i y także były z pewnością wąskie i miały tendencję do rozłożenia na dyftong, ale że dyftongizacja mniej tu była znacząca, a jasne i y wstrzymały się wcześnie na drodze, która mogła je była doprowadzić do gatunku e jak w kaszubskiem, więc różnica się wcześnie zatarła.
★Samogłoski (pełnogłoski, vocales) dzielą się: [...], b) ze względu na położenie języka: 1) wobec podniebienia: ★wysokie lub ★wąskie i, y, u, ★średnie e, ę, o, ǫ, ★niskie lub ★szerokie a.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: głoska (bez)dźwięczna, samogłoska przednia, środkowa, tylna, wysoka, średnia, niska, szeroka, wąska, czysta, jasna, pochylona, (nie)zgłoskotwórcza, ruchoma, dwugłoska, półsamogłoska mocna, słaba [...].