of grammatical terms online
szyk prosty
Quotations
W prostym czyli przyrodzonym szyku takim porządkiem słowa po sobie następują, w jakim pomysły przez nie wyrażone [...] I. Podmiot z okréślnikami swémi staje na piérwszym miejscu zdania [...] II. Po podmiocie następuje orzeczenie z całym swoim przyborem [...] III. Okréślniki idą po słowach okréślonych.
Miejsce przypadku pierwszego jest na początku zdania przed słowem, i taki szyk nazywa się prostym, i jest w powszechnym użyciu w potocznéj mowie. Wyjątkiem od tego prawidła jest tak nazwana przekładnia, która zależy na położeniu słowa przed przypadkiem pierwszym, i ta ma miejsce: 1. W zdaniach pytających [...] 2. w zdaniach rozkazujących [...] 3. po wyrzutni spójnika if [...] 4. kiedy na początku zdania znajduje się jeden z przysłówków: here, hence, so, such, then, thence, there, thus, in vain [...] 5. lub jeden z przeczących spójników: nor, neither, scarcely (hardly), no sooner lub przysłówek never [...] 6. ze słowami to say, to answer, to continue i t. d.
Szyk grammatyczny zowie się też szykiem prostym, a zaś odstąpienia od jego przepisów, tworzą tak nazwany szyk zmienny czyli przekładany.
Prosty szyk wyrazów jest wtenczas, jeżeli wyrazy tak po sobie następują, jak rozumowo i gramatycznie następować powinny, to jest, jeżeli wyrazy rządzące stoją na pierwszem miejscu, rządzone zaś na drugiem. A więc w szyku prostym na pierwszem miejscu stoi podmiot ze wszystkiem, co do niego należy, a po nim orzeczenie ze wszystkiem także, co do niego należy. Jeżeli orzeczeniem nie jest czasownik, ale jaka inna część mowy, natenczas pomiędzy podmiotem a orzeczeniem kładzie się łącznik. Jeżeli orzeczeniem jest czasownik, wtedy na pierwszem miejscu ma być tenże czasownik, potem określenia przysłówkowe, nakoniec przedmiot ze wszystkiem, co do niego należy, np. Wszechmocny Bóg, Pan nieba i ziemi, stworzył jednem słowem świat cały z tem wszystkiem, co się w nim znajduje. - Starożytny Kraków, stolica królestwa polskiego, siedziba królów, posiada bardzo wiele wspaniałych pomników i zabytków starożytności.
Порядокъ словъ въ предложеніи можетъ быть прямой, prosty, или измѣненный, zmienny.