terminów gramatycznych online
czynność dokonana
Cytaty
Trojaka ta czasu przeszłego różnica, w naszym języku wydaje się w taki sposób: mamy słowa niedokonane i dokonane, np. dawać, dać, brać, wziąć. Słowem tedy niedokonaném wyrażamy czasu przeszłego czynność niedokonaną, czyli niedokończoną, np. dawałem, brałem; a taką słowa odmianę zowiemy czasem przeszłym niedokonanym. Słowem zaś dokonaném, wyrażamy czasu przeszłego czynność dokonaną czyli skończoną, np. dałem, wziąłem; a taką słowa odmianę zowiemy czasem przeszłym dokonanym.
Czas ten wyraża czynność dokonaną, ale chwilę jéj dokonania ani ściśle oznaczoną, ani zupełnie upłynioną. Chociażby ta nawet była ścisle oznaczoną, używa się tego czasu, jeżeli niezupełnie jeszcze ułynęła. W ogólności używa się go, mówiąc o czynnościach dokonanych w czasie mającym jakąkolwiek łączność z chwilą obecną.
Czynność teraźniejsza może być tylko niedokonana. Czynność przeszła może być albo niedokonana, albo dokonana, np. czytałem, przeczytałem; chwaliliśmy, pochwaliliśmy; pisałem, napisałem; uczyłem się, nauczyłem się. Czynność przyszła może być także dwojaka: albo niedokonana, albo dokonana, np. będę czynił, uczynię; będę chwalił, pochwalę; będę pisał, napiszę; będę się uczył, nauczę się.
W liczbie pojedyńczej 4ty przypadek biernik, u nas dwojako się używa jak w pierwszym wzorze już powyżej umieściłem, trzeba bardzo na to uważać, i nie będę w następnych powtarzać tego. Np. mówią w 4tym przypadku Trzeba Szukać, pytanie (w 4m) kogo? Osoby, żony, panny, odpowiedź słyszymy; a znaleźć kogo chcesz? Osobę, żonę, pannę, tu czynność niedokonana, szukać i dokonana znaleźć naprzemian wszędzie się łączy zawsze.
Nosić, za-Nosić, Wozić, za-Wozić są czynnościami częstotliwemi i niedokonanemi, tu zaś jednotliwemi i dokonanemi zupełnie tak, co 4te prawidło nie mogło dokonać to 5te dopełnia te czynności.
Między powyższemi rodzajami czasowników, jedno mogą znowu wyrażać czynność dokonaną, tj. spełnioną, skończoną od razu, jak: siąść, stuknąć, krzyknąć, zgnieść; — albo czynność niedokonaną, jeszcze nie spełnioną, nie skończoną, a więc niejako trwającą, jako to: siadać, stukać, krzyczeć, gnieść, — albo wreszcie czynność częstotliwą, tj. często się powtarzającą, jak: siadywać, mawiać, czytywać, pisywać.
Czas przeszły ma trzy formy, według tego, czy oznacza czynność niedokonaną (co się działo), czy dokonaną (co się stało), czy zaprzeszłą (co się stało było dawniej).
Czas przeszły niedokonany (tempo pretérito imperfeito) ma następujące zakończenia [...].