terminów gramatycznych online
słowo czasownik
Geneza: tłum. łac. verbum
Słowo [...] 2. W starej tradycji terminologicznej - synonim czasownika, por. do dziś używany termin „słowo posiłkowe”.
Cytaty
Verbum – słowo: activum – sprawiące a. sprawujące; verbum substantivum – istotne, causativum – przyczynę dające, inchoativum – poczynające, anomalum – nierówne, neutro-passivum – rozne.
Słowo, lub verbum [...] eksprymuje i wyraża wszystkie ákćye, co się mogą czynić, jáko to aimer, kocháć [...]. Jest álbo w czásu (!) teraźniejszym, álbo w przeszłym, álbo w przyszłym.
Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen [...] II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum , ktore dopełnia sensu w mowie, wyrażając jaką akcyą lub stan, w którym rzecz zostaje, np. piszę, siedzę. IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio [...].
Z tych ośmiu części mowy, te trzy: Imie, Zaimek, Uczestnictwo odmieniają się przez spadki; słowo odmienia się przez czasy i sposoby: ostatnie cztery nic się nie odmieniają.
Koniugacja jest odmienianie słow w ostatnich sylabach przez sposoby i czasy
Rożność między Nomen, Pronomen i Participium dosyć w przyzwoitym czasie pokaże się [...] Wszakże niektórzy Językow Mistrzowie wszystkie trzy części pod jednym Imieniem zawierają, dzieląc całą mowę tylko na Imie i Słowo.
Verbum quid est? słowo co jest? est pars orationis, jest część mowy, quae conjugatur, ktora się sprzęga, per modos, przez sposoby, tempora, czasy, numeros, liczby, et personas, i osoby, ùt scribo, jako piszę, laboro, pracuję, rogo, proszę, rogor, proszą mnie.
Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:
Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! [...]
IXta: Słowo (Verbum), np. czytać, pisać, bić i t. d.
Chcąc słowa polskie, bądź to jednotliwe albo częstotliwe, bądź to dokonane albo niedokonane czasować, trzeba uważać na zakończenie trybu bezokolicznego.
Nazywam wyrazotwornią a nie zrodłosłowem dlatego, że ta część Grammatyki zawiera prawidła takie, które nauczają nie tylko jak się Słowa, ale jak się wszelkie wyrazy tworzą. Przez Słowo bowiem rozumie się w Grammatyce tylko same Verbum łacińskie.
Rozumiem, iż Grammatyka moja każdemu nad językiem polskim filozoficznie zastanawiającemu się, i dlatego miłą będzie, że zawiera rozmaite nowe uwagi o języku polskim, jakiemi są; owa o źródle języka polskiego, na k. 181, i rozbiór właściwości słów polskich na k. 91. Ta bowiem właściwość słów (verborum), nadaje taką doskonałość językowi polskiemu, przez którą on wszystkie inne celuje.
Główne warunki Szykowania wyrazów są: aby przymiotniki, imiesłowy, zaimki, słowa, nie zbyt odległe były od swoich rzeczowników [...]; nareszcie, aby wyrazy rządzone od rządzących, słowa od spójników, imiona rzeczowne od przyimków i t.p. nie były zbyt oddalone.
§ 253. Pojęcie i podział słów. Słowo wyraża czynność lub stan pewnej osoby lub rzeczy; np. czytam, niesiesz, strzeże, płynie, rośnie, leży, i t. d.