terminów gramatycznych online
spółgłoska niepodniebienna
Język: polski
- Deklinacja I (Nominativus singularis ...., Nominativus pluralis ... Locativus dualis): Łoś III/1927
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
Cytaty
L 1. Spółgłoska przedniojęzykowa, podniebienna czyli miękka; odpowiednia jej twarda, czyli niepodniebienna jest ł. Co do natury swojej, l należy do brzmień, które nazywano dawniej płynnemi (l, r), dziś noszą one nazwę drgających. W staropolszczyźnie, przed wiekiem XVI-ym nie rozróżniano w piśmie l i ł; niekiedy miękkie l przed samogłoską wyrażano przez ly lub li (lyas, liud, dalyeko...). Od wieku XVI-go ustaliło się w piśmie i druku odróżnianie dwu tych spółgłosek, które do dziś ś. utrzymuje, tj. brzmienie miękkie l wyrażamy przez l, twarde zaś czyli niepodniebienne przez ł (daleko, łapa, stały, czoło).
Ł spółgłoska przedniojęzykowa twarda czyli niepodniebienna; przy wymawianiu jej koniec języka przypiera do przednich zębów górnych. Odpowiednia jej podniebienna czyli miękka jest l (chwała chwale, stały stali, koło kole). Górnicki radził wyrażać brzmienie ł znakiem podwójnym ll (chwalla, milly), co nie przyjęło ś. Natomiast weszła w tym celu w użycie z początkiem wieku XVI-ego litera pojedyńcza ł w postaci l z kreską poprzeczną u góry (piśmie), lub (jak w druku) z kreską ukośną przez środek l.
Spółgłoski dzielą się jeszcze na twarde (niepodniebienne) i miękkie (podniebienne); twarde: b p m f w t d c dz cz dż s z sz ż ł r n k g ch [;] miękkie: bi pi mi fi wi ć dź ś ź l ń ki gi chi j.
Widać z tego, że łączenie i tylko z poprzedzającemi podniebiennemi, a y tylko z [spółgłoskami] niepodniebiennemi wcale nie jest dziś ogólnopolskie [...].
Zmięszanie nastąpiło dopiero Dąbrówce pod Zbąszyniem, gdzie jednak wytworzył się już potem zupełnie określony nowy stosunek, unikat na całym obszarze Polski; mianowicie po spółgłoskach wargowych (niepodniebiennych), tylnojęzykowych i w pierwotnym nagłosie mamy tu zamknięte u [...].
Końcowa spółgłoska bywa niepodniebienna (twarda) lub podniebienna (miękka); w wypadku pierwszym jeszcze ze względów morfologicznych rozróżniamy wyrazy z wygłosem na spółgłoskę pierwotnie niepodniebienną np. rów, dąb i z wygłosem na spółgłoskę odpodniebiennioną (stwardniałą), n. p. paw, gołąb (Gr. I, § 211).
Niepodniebienne, p. spółgłoski.
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: [...] B. Ze względu na udział średniej części języka: ★miękkie (podniebienne, palatalne) i ★twarde (niepodniebienne, niepalatalne).