spółgłoska twarda

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Cell/1725
• Kop/1780
• Kop/1783
• Kop/1785
• DwBg/1813
• Kop/1817
• Mroz/1822
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Żoch/1838
• Rew/1845
• Desz/1846
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Morz/1857
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Oż/1883
• KarłT/1885
• Jes/1886
• Kr/1897
• SW/1900-1927
• Król/1907
• Kr/1917
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Benni/1923
• ŁośFl/1923
• Rozw/1923
• Szob/1923
• Łoś II/1925
• Gaert/1927
• Łoś III/1927
• Dor/1958–1969
• Kor/1961

Co záś rzekło się: o T, to nie ma być náciągano do, st, i, do Greckich Słow, áni też do Infinitiwusow párágogicznych, tám ábowiem záwsze są twárde, grube, jáko to: Justior, Tristius, Tiara, Prophetia, Patier.

Piérwszy przypádek, kończy się albo na samogłoskę a, á, i, y, albo na spółgłoskę, a te już twardą c, z, ż, już miękką b', ć, l.

Pokazuję: 1. gdzie się mają pisać Głoski większé 2. gdzie się mają pisać Samogłoski otwarté, gdzie ściśnioné, gdzie nosowé, gdzie i, y, j 3. gdzie pisać Dwugłoski lub Trójgłoski. 4. gdzie pisać Spółgłoski już twardé, już miękkié, a gdzie podwójné.

Zakończoné w pier, przyp. na i, z poprzé­dzającą spółgłoską miękką, nic się nie odmiéniają, np. nici, piersi. Z poprzé­dzającą zaś spółgłoską twardą, wyrzucają i ostatnie , np. nogi nóg.

Siodmy przypadek Rzeczowników zakończonych na twardą spółgłoskę formuje się przez zmiękczenie społgłoski i przybranie samogłoski e.

Lecz twórcy mowy Słowiańskiej, którzy wszystkie spółgłoski na twarde i miękkie podzielili i na tym podziale odmiany grammatyczne wyrazów gruntowali, uważali niezawodnie głoski g, i k, jako spółgłoski twarde.

Sposób uskuteczniania odmiany w wyrazie przez zmiękczenie głoski, nie może służyć wszystkim wyrazom, bo tylko twardą spółgłoskę można zmiękczyć. Ile razy zatém oddajemy grammatyczny wzgląd jakowy przez zmiękczenie twardéj spółgłoski, musimy mieć na oddanie tego samego względu drugą formę dla miękkich głosek. Tym sposobem spółgłoski twarde i miękkie lub niby miękkie formują ciągle dwie oddzielne klassy.

Gdziekolwiek poprzedza spółgłoska miękka l, lub spółgłoski g, k, twarde wprawdzie, lecz nie łączące się nigdy w języku naszym z y grubszém, tam zawsze pisać zwykliśmy i cienkie.

Podział spółgłosek na twarde i niekkie stanowi ważną zasadę na któréj się opiéra, w mowie polskiéj, równie znaczenie wyrazów, iak zmiany ich grammatyczne.

Podział spółgłosek na twarde i miękkie stanowi ważną zasadę na któréj się opiéra, w mowie polskiéj, równie znaczenie wyrazów, jak zmiany ich grammatyczne.

Ł; spółgłoska płynna twarda, 87.

Spółgłoski twarde przyjmują po sobie samogłoskę y np. ryby, syty i t.p. wyjąwszy g k np. ubogi daleki.

Spółgłoski nasze, podług różnego brzmienia swojego, dzielą się na twarde, niby twarde, miękkie i niby miękkie.

Spółgłoski twarde dają się zmiękczać czyli zamieniać na miękkie odpowiadające sobie, i mamy ich jedenaście: b, p, m, w, f, z, s, d, t, n, ł, którym odpowiadają miękkie: b' p' m' w' fi, ź, ś, dź, ć, ń. l.

Dwunasta r najtwardsza z naszych spółgłosek [twardych] nie ma odpowiadającéj sobie miękkiéj, ale tylko niby miękką rz.

Do spółgłosek twardych należą cztéry gardłowe: g, k, h, ch, które się zowią niby twarde, jako trudne do miękczenia, i w innych jeszcze względach różniące się od [spółgłosek] twardych.

Lecz właśnie łatwość lub zupełna niemożność miękczenia się jest jedną z głównych własności spółgłosek twardych, i wszystkie, lubo nie w równym stopniu, łatwość tę okazują, oprócz r, która nigdy się w naszym języku nie miękczy, przez co uważa się za najtwardszą ze wszystkich.

Nie można zaś dla samych względów grammatycznych przeciwko świadectwu ucha i oka utrzymywać, że spółgłoski g, k, w wyrazach drogi słodki, drogie słodkie, rogiem rokiem, do [spółgłosek] twardych należą, bo tu wyraźnie te spółgłoski zostały zmiękczone.

Mamy spółgłosek twardych dwanaście i tyleż miękkich, niby twardych cztéry, a niby miękkich siedm.

Końcowe lub przedkońcowe spółgłoski twarde i niby twarde zamieniają się na miękkie i niby miękkie sobie odpowiadające.

Spółgłoski twarde i niby miękkie biorą zawsze po sobie samogłoskę y, np. dobry dobrzy, głosy groszy, wozy włoży, groby, kopy, rowy, szafy, doły, it.d.

Spółgłoski twarde i niby twarde pospolicie zamieniają się na miękkie i niby miękkie, gdy przybiérają bądź przez przybyt, bądź przez zamianę, końcową samogłoskę e np. płot w płocie, cnota w cnocie, bór w borze, góra w górze, ręka w ręce, noga w nodze, mogę może, piekę piecze.

Wyrazy złożone ze spółgłosek twardych winny bydź przeplatane wyrazami łagodnemi, bo inaczéj brzmią niemile np. zamiast: drzewo trzeszczało na kominie, lepiej jest: drzewo na kominie trzeszczało [...].

Któż bowiem nie czuje trudności w wymawianiu: czrzewech, sczwirdzi, nauczczce [...], przez zbieg spółgłosek twardych z miękkiemi, lub zbytnich; które dziś zmienione w wyrazach, ułatwiają wymówienie: w trzewiach, stwierdzi, nauczcie [...].

Spółgłosek twardych szesnaśnie: b, d, f, g, h, ch, k, ł, m, n, p, r, s, t, w, z, np. ryb, zagrod, filozofy, sługa, Sapiehy, słuchy, kwłak, mam, stron, stop, spór, stos, tat, rów, zraz.

Na koniec w zmiękczaniu spółgłosek twardych takie wykonywają się zmiany: Twarde (дебелыя) b, p, m — w, f, — ł, n, d, t, r, z, s — Miękkie (тонкiя) b', p', m' — w' f', —1, ń, dź, ć, rz, ź, ś — ch, h, g k sz(ś), ż(ź), dz, ż, c,cz.

Siódmy przypadek wołający, (vocativus), połączony z wykrzyknikiem, jest zawsze głosem uniesienia, z tą tylko różnicą, że istotniki żywotne ludzkie zakończone na spółgłoskę twardą, przybierają bez różnicy końcówkę ie: panie, bracie.

I. Co do dźwięku dzielą się spółgłoski na twarde i miękkie, a miękkie są znowu dwojakie: grube i cienkie. Grubomiękkie są dwojakie: łagodne i przyciskowe. Twarde spółgłoski są pierwotne, miękkie zaś pochodne. Pierwsze są właściwe wszystkim językom, drugich mało mają obce języki, więcéj ich mają języki słowiańskie.

[...] W odmianach i tworzeniu pochodników twarde spółgłoski miękną przed miękkiemi samogłoskami e, i, tudzież przed niektóremi spółgłoskami (gdzie miękka starosłowiańska półsamogłoska wyrzucona została), np. pańe = panie […].

Przedmioty twarde i szorstkie, uczucia przykre i odrażające, myśli surowe i groźne inaczej nam się w języku przedstawiają, niż przedmioty miękkie i łagodne, uczucia miłe i przyjemne, myśli spokojne, nadobne i piękne. [...] W pierwszych uważamy szorstki zbieg twardych spółgłosek; w drugich przeważny wpływ samogłosek w towarzystwie spółgłosek miękkich, twardych pojedyńczych lub dwóch spółgłosek łączących się ze sobą łagodnie. Brzmienie takie odpowiednie istocie rzeczy nazywamy brzmieniem naśladowniczém lub malowniczém.

Mroziński w powyżéj wymienionym ustępie, ściśle rzecz biorąc, nie myśláł wcale o Ortografiji, lecz jedynie o Grafice. — Ustęp ten przytáczamy, przemieniwszy Ortografiją na Grafikę. — Są to myśli nader wáżne, i kiedyś wprowadzone w życie, będą płodne w wielkie nástępstwa, nie tylko w dziedzinie języka naszego, ale i całéj mowy słowiańskiéj. Oto są słowa jego: „Przekonany jestem, że gramatyka polska nie będzie dopóty jasną, dopóki Grafika nie będzie zastósowaną do gramatycznego mechanizmu języka," tj . dopóki abecadło nasze nie będzie gramatycznym; a nie będzie nim, dopóki wszystkich głosów i brzmień naszego języka nie będziemy oznaczali pojedyńczemi postaciami głoskowemi bez znamion nad spółgłoskami, bez samogłoski i, jako téż bez spółgłosek z, ż, ź, używanych za znamiona miękczeniá twardych spółgłosek, gdyż to jest jedyny rozumny sposób, w jaki Grafika zdołá zaradzić téj niedogodności, którą tak jasno w widziáł i pojmowáł nájgłębszy w swojim czasie znáwca i badácz organizmu naszego języka.

[...] Zresztą, jak piérwiástki kończące się na a, i, e są wyłącznie słównemi, t. j. służą tylko, ogołocone z nágłosów i pogłosów, za temáta słówne, a nigdy za temáta jimionowe, tak samo i piérwiástki słówne, mające w środku jotowane e, czyli zaczynające się od spółgłoski zmiękczonéj, a kończące się na spółgłoskę twardą, nie służą za temát do urábianiá rzeczowników [...].

[…] Również we środku wyrazów: kona i konia, w pierwszym wyrazie n jest spółgłoską twardą, a w drugim miękką (ń), jednak się nie kreskuje, bo się znajduje przed samogłoską a […].

Jakie jest prawidło miękczenia i zamiany spółgłosek twardych? Spółgłoski słabe, miękcząc się, przechodzą w słabe, mocne zaś w mocne […].

O miękczeniu spółgłosek.

§. 66. Samogłoski twarde cierpią przed sobą każdą spółgłoskę, mianowicie równie się godzą z spółgłoską miękką, jak z twardą; przeciwnie jednak rzecz się ma ze samogłoskami miękkimi. Każda samogłoska miękka, a między nimi i t. zw. i diftongowe (§. 35) zamieniają poprzedzającą twardą spółgłoskę na odpowiednią miękką.

Rodzaj męzki kończy się na na: Sp. twardą, np. prałat [...]. Sp. miękką, np. zięć. półgłoskę j, np. gaj [...]. Samogłos. a, np. rządca.

P. Na jaką głoskę kończą się słowa w swym pierwiastku, czyli w trybie bezokolicznym? Słowa w swoim pierwiastku czyli w trybie bezokolicznym, kończą się na ć, niektóre z nich wszakże na spółgłoskę twardą c, dz, np. szyć, stać, pić, jeść; tłuc, wlec; strzydz, strzedz, i t.d.

Np. Taki podział znalazłem u niektórych naszych pisarzów przesadzony któż to zrozumie? Pyt. „Spółgłoski polskie są twarde, miękkie, mocne słabe... i nie foremne".

[Józef Mroziński] "Gdybyśmy różnicę między twardemi i miękkiemi spółgłoskami wyrażali przez oddzielne litery, nie tworzyłoby się w piśmie pstrocizny, i różnica byłaby wyraźniejszą [...]".

[Józef Mroziński] "Zresztą dla jasnego wykładu gramatycznego budowy języka potrzeba koniecznie, aby spółgłoska twarda i odpowiadająca jej miękka wyrażane były przez tę sarnę literę.".

[Franciszek Szopowicz] Niemasz wątpliwości, że w mowie naszej jako mamy z troistego dźwięku, tj. miękkie, twarde i przyciskowe.

Co do spółgłosek, załączona tabela wyjaśni nomenklaturę, którą proponuję. Zamieszczam w niéj tylko niezmiękczone czyli twarde, oraz j. Że ż, sz, dz, c, dż są fonetycznie twardymi, tego dowodzić, zdaję się, nie potrzebuję.

Spółgłoski miękkie tworzą się ze spółgłosek twardych pod wpływem samogłosek miękkich, jotowanych i innych różnych dźwięków.

E natęża się na o lub a, jeżeli po niém nastę­puje twarda spółgłoska.

Spółgłoski dzielą się jeszcze na twarde i miękkie.

H I. jęz. = spółgłoska tylno-językowa twarda, głośna a. dźwięczna (honor, hotel, wahadło...). Przed samogłoską i ma brzmienie miękkie h', które w piśmie oznacza ś. tą samą literą h (historia, hijena, hipoteza...). Oprócz wykrzykników ha, hej itp. i utworzonych od nich wyrazów, używa się tylko w wyrazach obcych i przyswojonych z innych języków, jak herbata, hełm, pohahaniec, braha... lub też w niektórych swojskich, przekształconych pod wpływem obcym; np. hańba (z † gańba), hardy (z † gardy), hołota (z † gołota it p. Spółgłoska h dawniej wymawiała się odrębnie jako głośna i dziś wymawia się tak w niektórych tylko okolicach polskich; w wymawianiu zaś większości głośne h dzisiaj prawie nie istnieje i zastąpione zostało cichym ch. W piśmie jednak, ze względu na pochodzenie wyrazów, zachowujemy h.

P 1. Spółgłoska wargowa twarda, cicha czyli niedźwięczna (mona) wybuchowa a. doraźna (np. palić, płomień, kupno). W wyrazach przed samogłoskami, powstałemu z prasłowiańskich samogłosek średniojęzykowych, czyli podniebiennych i (i długie), ἴ (i krótkie), ĕ (e długie), e (e krótkie), ę (e nosowe), które w polskim a. pozostały podniebiennemi (i, e, é, ę) a. też przeszły później w nieśredniojęzykowe czyli niepodniebienne (a, o, ó, ą), brzmienie p zmieniło ś. na podniebienne, czyli miękkie p' (np. pić, pieśń, piana, chłopię, pięć). Tę podniebienność (miękkość) p' w środku wyrazu przed samogłoskami wyrażamy w piśmie literą i obok p. [...] W wyrazach przyswojonych z podwójnym p tylko jedno wymawiamy i piszemy. [...]

S 1. spółgłoska pierwotna w języku polskim, przednio-językowa, cicha (mocna), twarda. Dwójka si służy za literę dla dźwięku ś, i ile on występuje przed samogłoską: siano, siedzenie, siodło. Dwójka sz służy za literę dla dźwięku odpowiadającego czeskiemu š, niemieckiemu sch (szeroki, szemrać, musze). Wobec powyższego wymienionych tu dwójek si, sz przy przenoszeniu wyrazów z wiersza do wiersza rozrywać nie można, gdyż stanowią one litery nierozdzielne, jakby pojedyncze.

T 1. spółgłoska przednio-podniebienna, zębowa, cicha (mocna), twarda; przed spółgłoską cichą (mocną) i na końcu wyrazu przechodzi w nią d: tchu, tchnąć, tchnienie (z: dchu, dechnąć, dchnienie), otwierać (= otfierać, z: od-wierać), gładki, lud (= wymawia się: głatki, lut); miękczy się (od początku wieku XIII) w ć: brat - bracie, złoto - złocić, świat - świecić, przed samogłoską jotowaną miękczy się w c: świeca (z: świet-ja), a następnie (zmiękczenie drugiego stopnia) w cz: świeczka [...]

B 1. spółgłoska wargowa, twarda, głośna czyli dźwięczna, wybuchowa (doraźna). Przed spółgłoskami cichemi oraz na końcu wyrazów ma brzmienie p (babka, chleb). Miękkie b na końcu wyrazów traci obecnie w wymawianiu swoją miękkość (jedwab), dawniej zaś oznaczało ś. tu przez b' (jedwab'): przed samogłoskami (oprócz przed i), wyraża ś. przez bi (bieda).

1. K jęz. = spółgłoska tylno-językowa (gardłowa), twarda, cicha a. niedźwięczna (mocna) i wybuchowa (np. krew, koń, kątek, piękny...). Przed samogłoskami i i e w języku polskim ma brzmienie miękkie k', które przed i w piśmie wyraża się przez k, a przed e przez ki (kibić, kieł, kiedy). Wyjątkowo k zostaje twarde przed cząstkami -em, -eś... oderwanemi od słów i przyłączonemi od wyrazu kończącego ś. na k, np. jakem żyw, takeście zrobili.

D 1. spółgłoska przednio-językowa a. językowo-zębowa, twarda, głośna a. dźwięczna (słaba), chwilowa (dom, trud). Przed spółgłoskami cichemi oraz na końcu wyrazu ma brzmienie cichego (mocnego) t (łódka, trud). Oprócz spółgłoski d twardej, język polski posiada jeszcze podobnego rodzaju brzmienia głośne zmiękczone: dz i dż, oraz miękkie dź (wiedza, miażdżę, kładźmy), które przed spółgłoskami cichemi i na końcu wyrazów brzmią jak odpowiednio ciche (wiedz = wiec, miażdż = miaszcz, kładźcie = kłaćcie). Spółgłoski dz oraz dż oznaczają się stale dwiema literami: dz, dż (dzban, siedzę, jeżdżę); miękkie zaś a. podniebienne dź na końcu wyrazów, jakoteż w środku przed spółgłoskami wyraża ś. przez dzi (dzieło = dźeło, dziąsła = dźąsła), a przed samogłoską i - przez samo dz (dzik = dźik). W wyrazach takich jak: ludzki sąsiedztwo, wychodztwo, mamy wyraźne brzmienie c, które jednak wyrażamy w piśmie przez dz jedynie przez wzgląd na to, że w pniu czyli w pierwiastku tych wyrazów jest d, zmieniające ś. w innych razach na dz (wied- wiedza, sied- siedzę).

W litera oznaczająca spółgłoskę szczelinową wargowo-zębową, słabą, twardą: w-ar, w-orek, w-óz, w-yżyna

L 1. Spółgłoska przedniojęzykowa, podniebienna czyli miękka; odpowiednia jej twarda, czyli niepodniebienna jest ł. Co do natury swojej, l należy do brzmień, które nazywano dawniej płynnemi (l, r), dziś noszą one nazwę drgających. W staropolszczyźnie, przed wiekiem XVI-ym nie rozróżniano w piśmie l i ł; niekiedy miękkie l przed samogłoską wyrażano przez ly lub li (lyas, liud, dalyeko...). Od wieku XVI-go ustaliło się w piśmie i druku odróżnianie dwu tych spółgłosek, które do dziś ś. utrzymuje, tj. brzmienie miękkie l wyrażamy przez l, twarde zaś czyli niepodniebienne przez ł (daleko, łapa, stały, czoło).

Ł spółgłoska przedniojęzykowa twarda czyli niepodniebienna; przy wymawianiu jej koniec języka przypiera do przednich zębów górnych. Odpowiednia jej podniebienna czyli miękka jest l (chwała chwale, stały stali, koło kole). Górnicki radził wyrażać brzmienie ł znakiem podwójnym ll (chwalla, milly), co nie przyjęło ś. Natomiast weszła w tym celu w użycie z początkiem wieku XVI-ego litera pojedyńcza ł w postaci l z kreską poprzeczną u góry (piśmie), lub (jak w druku) z kreską ukośną przez środek l.

G 1. jęz. spółgłoska tylno-językowa (gardłowa) twarda, głośna a. dźwięczna i wybuchowa (grać, godny, ciągły...). Na końcu wyrazów i przed głoskami cichemi ma brzmienie cichego k (róg twardy, stóg siana). Przed samogłoskami i i e w języku polskim ma brzmienie miękkie g', które przed i w piśmie wyraża ś. przez g, a przed e - przez gi (giermek, geniusz, zgiełk), podobnie przed ą i ę w wyrazach giąć, gięty i pochodnych.

M 1. spółgłoska wargowo-nosowa, twarda (np. morze, męka, myć); w wyrazach przed samogłoskami podniebiennemi i i e, oraz przed innemi powstałemy z prasłowiańskiego e, a często i przed ę brzmienie m zmieniło ś. na podniebienne, czyli miękkie m' (np. miły, zmienić, ludźmi, imię, śmiały...). Miękkość m' w środku wyrazu przed samogłoskami wyrażamy w piśmie dodając literę i obok m (np. miedza, imię = m'edza, im'ę...), nie czynimy tego tylko przed samogłoską i, gdzie m jest zawsze miękkie (t.j. mi = m'i). W dawnej polszczyźnie (w rękopisach w XIV-XV) miękkość brzmienia m' oznaczano najczęściej przez y dopisane obok m (smyerć, gimyano, yest...) lub też wcale nie oznaczano (np. znamienity, zeme, smerć...). Na końcu zgłoski miękkość brzmienia m' znikała w nowszym języku i dawniejsze m' wymawia się dziś twardo jako m; w piśmie też nie oznacza ś. (np. łam, S. Pol. łam', łamcie, Radom, siedem).

[Spółgłoski]... W wyrazach: wyspie, ospie, pasmie, izbie pozostają: twarde s i z, pomimo, że stoją przed miękkimi p(i) b(i) m(i).

W bezokoliczniku tych słów, których osnowa równa się pierwiastkowi, końcówka -ć podniebienna znalazła się bezpośrednio po twardej spółgłosce osnowy (pas-, wieź-), wskutek czego spółgłoska twarda uległa zmiękczeniu (upodniebiennieniu), to jest s dało ś (nieś-ć), z dało ź (gryź-ć), t dało ś (gnieś-ć), d dało ś (kłaś-ć, [...]).

§ 11. Spółgłoski twarde dzielą się stosownie do narzędzi mownych, za pomocą których je wymawiamy.

Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).

Spółgłoskom miękkim przeciwstawiamy spółgłoski twarde. To wzajemne ustosunkowanie istnieje jednak tylko między spółgłoskami twardemi a uśredniojęzykowionemi; bo spółgłoski średniojęzykowe odpowiednich twardych nie posiadają.

Łatwo się przekonać, że wahamy się w wymowie, gdy tylko po samogłosce nosowej jest spółgłoska miękka, a przed nią twarda [...].

Takie wymawianie jest zwykłe w mowie potocznej, podczas gdy dalej idące uproszczenie, które się słyszy często: lep'i, należy zaliczyć do zjawisk mowy ludowej, podobnie jak odpowiedni wypadek po twardej spółgłosce [...].

Prócz tego są jeszcze końcówki: -a głównie w zakresie rzeczowników zapożyczonych: dekreta Rej Apok. 19, 6, w XVII w. także zrzadka tak się kończą rzeczowniki rodzime np. wszystki pociska A. Koch. 240; przykłady -e z poprzedzającą twardą spółgłoską od rzeczowników na -ans znane z XVIII wieku.

W polskiem mamy liczne wypadki drugorzędnego stwardnięcia spółgłoski w pewnych kombinacjach spółgłoskowych, czego rezultatem jest potem często także w pozycji mocnej e z poprzedzającą twardą, czyli niby zastępstwo dawnego ъ.

Zresztą, mając do czynienia z przykładami, pochodzącemi ze starszych tekstów, trzeba pamiętać, że przewrotne pisownie, to jest pisanie twardych spółgłosek za miękkie (aktualnie lub historycznie) i odwrotnie są bardzo pospolite.

Suf. -awa: stp. dzirżawa, późniejsze: słunawa — salsugo Min., chmurawa — 'zasupienie powietrza', pępawa — 'przerwipęp' (roślina) M., buława Cn. [...]. Widzimy, że tu występuje spółgłoska zmiękczona lub twarda, zależnie od wyrazu, od którego pochodne imię na -awa zostało utworzone: z jednej więc strony: dzirżeć, kurz, z drugiej: chmura, pęp, buła [...].

W języku polskim [...] wszystkie tematy deklinacyjne kończą się na spółgłoskę twardą lub miękką, a zatem moglibyśmy stosownie do natury tematu wszystkie odmiany imion podzielić na dwie tylko deklinacje: twardą i miękką.

Twarde, p. spółgłoski.

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego.

Terminologia. Litera vocalis brevis — głoska samogłoska, wokala krótka, longa — długa, a, e, o — jasna, á, é, ó — ściśniona, nasalis — nosowa, diphthongus — dwugłoska, dyftong, consonans gutturalis — spółgłoska gardłowa, muta — pomowna, semivocalis — przedmowna, liquida — łagodna (t. 3), consonans dura — twarda (t. 2, s. 24), mollis — miękka [...].

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego.

Terminologia. Litera vocalis brevis — głoska samogłoska, wokala krótka, longa — długa, a, e, o — jasna, á, é, ó — ściśniona, nasalis — nosowa, diphthongus — dwugłoska, dyftong, consonans gutturalis — spółgłoska gardłowa, muta — pomowna, semivocalis — przedmowna, liquida — łagodna (t. 3), consonans dura — twarda (t. 2, s. 24), mollis — miękka [...].