terminów gramatycznych online
liczba pojedyncza
Język: polski
- 1 Prawidło przypadkowania: Oż/1883
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Fundamenta grammatyki: Marc/1833
- O głoskach: Mroz/1822
- Osobowanie słów: Mroz/1822
- Pierwsze Prawidło: Oż/1883
- Przypadkowanie rzeczownikow: Mroz/1822
- Przypiski: Uchw.AU/1891
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
- Wynik ze sprawozdania i porównania: Oż/1883
Liczba. Kategoria gramatyczna, której podstawowa funkcja polega na sygnalizowaniu jednostkowego lub niejednostkowego (wieloelementowego) charakteru desygnatu rzeczownika. We wszystkich jęz. mających kategorię gramatyczną l. jej podstawę stanowi l. mnoga, czyli (łac.) pluralis (wielość desygnatów) i l. pojedyncza - singularis (brak sygnalizacji wielości desygnatów).
Cytaty
Chcąc w tych słowach przerobić 3ą osobę liczby pojedynczej na 3ą osobę liczby mnogiej, w obydwóch czynimy tę samę zmianę; to jest: zakończenie i zamieniamy na zakończenie ą, zostawiając miękkiej społgłosce brzmienie jej miękkie bieli, bielą — broni, bronią.
Rzeczowniki maja dwie liczby. Liczbę pojedynczą Król, miasto, drzewo, i liczbę mnogą, Królowie, miasta, drzewa.
Lecz w języku Polskim, w Hebrajskim, w Arabskim 3cia osoba licz: poj: musi koniecznie najpierwsze w osobowaniu zająć miejsce; bo aby dodać do Słowa zakończenie osobowe, trzeba mieć w przody Słowo które go ma przyjąć.
§. 5. Liczby.
Wienas dayktas wadynas liczba wiena (liczba poiedyncza) kt: Król Karalus. Daug dayktu wadinas liczba daugiu (liczba mnoga) kt: Królowie Karaley.
Wzór 1, pojed. licz.
Mia. Narod
Pos. Narodu
Cel. Narodowi
Bier. Narodu
Woł. O Narodzie!
Nar. Narodem
Miej. w Narodzie
W liczbie pojedyńczej 4ty przypadek biernik, u nas dwojako się używa jak w pierwszym wzorze już powyżej umieściłem, trzeba bardzo na to uważać, i nie będę w następnych powtarzać tego. Np. mówią w 4tym przypadku Trzeba Szukać, pytanie (w 4m) kogo? Osoby, żony, panny, odpowiedź słyszymy; a znaleźć kogo chcesz? Osobę, żonę, pannę, tu czynność niedokonana, szukać i dokonana znaleźć naprzemian wszędzie się łączy zawsze.
Dział I. Stanowią ogólne przymiotniki wszystkie kończące się w pojedyńczej liczbie na y, a w mnogiej na i. Jako: Gruby, grubi, ba, be.
Tak np. pytanie, czy należy używać w IV p. l. p. formy moję lub moją, Francyę lub Francyą i t . p., nie należy zgoła do pisowni; toż samo usunąć należało z kwestyi ortograficznych pytania: nawiedzić czy nawidzić, śpiewać czy spiewać, skarżyć czy skarzyć, i t. p., chodzi tu bowiem o samo brzmienie wyrazów, nie zaś o sposób pisania.
W memoryale p. Kryńskiego czytamy: [...] "W gramatykach, począwszy od Kopczyńskiego, uznano, że imiesłów „osobliwy" na szy tworzy się „od 3-ej osoby liczby pojed. rodz. męskiego, czasu przeszł., trybu oznajm. na ł z poprzedzającą spółgłoską, przyjmując do tego samego zakończenia: szy, n. p. rzekłszy". [...]"
VI. i VII. przypadek l. poj. w deklinacyi przym. i zaim. pisać w rodzaju męskim ym (im), w nij. em: pilnym uczniem — na tym koniu — z małem dzieckiem — w swojem dziele.