liczba mnoga

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mon/1780
• Ant/1788
• Prz/1792
• Szum/1809
• Szum-2/1809
• DwBg/1813
• Gddk/1816
• Prz/1816
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• SkorM/1828
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Marc/1833
• Rew/1845
• Desz/1846
• Br/1848
• Such/1849
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Morz/1857
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Oż/1883
• KarłT/1885
• Jes/1886
• Grub/1891
• Uchw.AU/1891
• Kr/1897
• Król/1907
• Lor/1907
• Kr/1917
• Łoś/1918
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• Szob/1923
• ZwO/1924
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Kor/1961

Numerus, Liczba, à ta dwojaka. Numerus singularis, Liczba pojedyncza. Pluralis mnoga.

Rzeczowniki liczby mnogiéj nie kończącé się na S, częstokroć w przypadakch wyrażonych dobiérają ie bez odcinka np. the womens favorite. Faworyt niewiast; kończącé się zaś na y w liczbie mnogiéj albo dobierają 'S z odcinkiem, albo y zamieniają na ies np. his Majesties albo his Majesty's revenues dochody J.K. Mci.

Liczby są 3: Poiedyncza, Dwoista i Mnoga.

Liczba mnoga.

N. Oni.

Ten, ta, to, ma przyp. 1. l. m. w rodz. m. ci.

W tym wzorze w 5tym i 7mym przyp. l m. zachodzi zamiana głosek.

Zawsze, kiedy 2gi przypadek liczby mnog. tym sposobem uformowany, brzmi za twardo, dodaje się e albo ie.

Niektórzy kończą przyp. I. w liczb. mn. na i, np. osi, ale lepiej jest osie.

Liczby są dwie, pojedyncza, np. znam, znasz, zna; i [liczba] mnoga, np. znamy, znacie, znają.

Słowa nieosobiste nie mają więcej jak 3cią osobę l. p. i mnogiej we wszystkich czasach, np. błyskać się, błyska się, błyskało się, będzie się błyskało, albo błyskać się będzie, niech błyska się, błyska­łoby się, błyskający się, błyskanie się.

Liczba mnoga, numerus pluralis.

Pojedynczą liczbę zamiast mnogiej, n. p. skowronek śpiewa, dąb się zieleni, zamiast: skowronki śpiewają, dęby się zielenią.

Imiona pospolicie mają dwie liczby: pojedynczą i mnogą; często się wszakże używa w Polsczyźnie i trze­ciá liczba podwójná.

Podobnie w liczbowym Przymiotniku: pierwszy gubi się W między R a S dogodnie dla rymujących wiersze : piersze, i tylko w przypadku Mianowalnym liczby mnogiej rodzaju męzkiego wtrąca się w dla rożnienia pierwsi (primi) od piersi (pectus).

Wtrączka: Syna Michała, nie jest w toku Polskim, a jest tak ciemną, iż na dwoje myślić muszę, co się przez nię oznacza, czy to Syn Michałow? czy Michał Syn, a nie Michał Ociec? Nie zapieram, że jak w przypadku Mianowalnym Syn Michała, tak w ukośnych Oddawalnym, Pomagalnym i Przymieszczalnym dozkonale się mowi, i rownie dobrze wszędy w liczbie mnogiej, lecz w przypadkach liczby Pojedynczej Zaczyjalnym i Przedstawialnym, gdy się wadzą zakończki, odpowiadające na kto, z odpowiadającemi na czyj, i kogo, dobry Polak, zawsze umiał dadź pewny obrot myśli, przez ktory wszelką dwuznaczność ominął.

Liczb jest trzy, to jest: [...]. Mnoga od wyrazów Bahutwę mnogość (bohatoj) Bahuwaczanę.

[Numerus] Pluralis. [Liczba] Mnoga.

1) Między imionami ludzkiemi a zwierzęcemi dwie zachodzą różnice co do rodzaju: 1) że ludzkie, będąc przez zakończenie swoje jednego rodzaju, mogą przez domyślną stać się innego rodzaju, a zwierzęce nie mogą. 2) Że w liczbie mnogiéj imiona ludzkie, rodzaju męskiego, zachowują pospolicie swój rodzaj, np. dzielny żołnierz, dzielni żołnierze; zwierzęce zaś przechodzą pospolicie do rodzaju żeńskiego, np. dzielny koń, dzielne konie [...].

Przez przypadkowanie imion rzeczownych rozumiémy odmiany ich zakończenia na wyrażenie liczby i przypadków. Każdy bowiem przypadek odmiennem zakończeniem wyraża wzgląd jednéj i wielu rzeczy. Mamy tedy siedm przypadków w pojedyńczéj i tyleż w mnogiéj liczbie. Przez rodzaje niewiele imion rzeczownych odmienia się [...], gdyż większa część prawie ma jeden tylko już męski, już żeński, już nijaki; lecz przypadkowanie jednakie jest prawie w tych wszystkich, które są tegoż samego rodzaju [...].

[...] Niech porównywają liczby pojedynczą, podwójną i mnogą w obydwu formach Samskrytu z naszą liczbą podwójną w przypadkowaniu i czasowaniu od naszéj nieuczonej tłuszczy dotąd nienaruszenie dochowaną.

Gdzieby ani pierwiastek, ani pochodne jednegoż rodu nie usuwały wątpliwości, tam ją usunie którakolwiek z odmian grammatycznych, które są: przez rodzaje, liczby, przypadki, osoby, czasy i tryby. I tak, gdyby kto wahał się jak ma pisać guz, Francuz, dalsze przypadki guza, lub liczba mnoga Francuzi, nie pozwoli mu błądzić.

Skrócenia zwyczajne w pismie. [...] n. rod. nazwisko rodowe r. m. rodzaj męzki r. ż. rodzaj żeński r. n. rodzaj nijaki spk. spadek l. poje. liczba pojedyńcza l. mn. liczba mnoga sł. dk. słowo dokonane sł. ndk. słowo niedokonane.

Oko, ucho, jako organy zmysłowe, mają w liczbie mn. 1. 4. 5. spadek oczy, uszy, i t. d. w znaczeniu zaś przenośném, jako: oko w sieci, w ulu, i t. d. ucho u jakiego naczynia, i t. d. spadkują się foremnie oka, ucha, i t. d.

Częstokroć nie dodaje się y w zakończeniu my, osoby pierwszej liczby mnogiej Słów niedokonanych i dokonanych, np. bijem, podbijem, robim, zrobim.

§. 5. Liczby.

Wienas dayktas wadynas liczba wiena (liczba poiedyncza) kt: Król Karalus. Daug dayktu wadinas liczba daugiu (liczba mnoga) kt: Królowie Karaley.

Gdy zaś wiele jest rzeczowników różnego rodzaju i liczby, natenczas jeżeli rzeczowniki są, żywotne ludzkie; wtedy przymiotnik zgadza się z rodzajem przedniejszym. [...]

Jeżeli zaś rzeczowniki nieżywotne lub oznaczające zwierzęta; wtedy przymiotnik zawsze kładzie się w rodzaju żeńskim liczby mnogiej np. rozum i nauka potrzebne.

Imiona zbiorowe oznaczające tytuł, lub godność, mają po sobie słowo w l. m. w rodzaju przedniejszym lub r. n. l. p. np. Księztwo przyjechało; wujostwo przybyło, lub przybyli.

L. poj. we wszystkich przypadkach: dominium; w l. mn. M. dominia.

W licz. mn. idą zupełnie jak Rzeczowniki; np. hrabiowie, -ów, -om, -ami, -ach.

Liczba mnoga.

W rossyjskim języku słowo być oznaczające istnienie [...] (глагол быть [...]) w czasie teraźniejszym nie używa się w liczbie mnogiéj.

Również kréskuje się é we wszystkich osobach cz. ter. lub przysz. słów: umié, rozumié, wié [...] wyjąwszy osobę 3cią licz. mn. umieją, śmieją i t. p..

Liczba pojedyncza i liczba mnoga są niewłaściwie za miano w grammatykach przyjęte, bo tak w przypadkowaniu, jak czasowaniu, liczba nie wpływa na odmianę wyrazu, tylko jednostka, dwójka, lub wielość, — a równe jest dla mowy stanowisko, czy są dziesiątki, sta lub tysiące przedmiotów; — jakkolwiek różna być może ich liczba, nie sprowadzi zmiany w oznaczoném wyrażeniu na wielość.

Wieloskaz .... Liczba mnoga, (n. pluralis).

Po największéj części nie wymawiamy także ł w imiesłowie czasu przeszłego, a w XVI wieku nie pisali go także niektórzy pisarze, np. wpad(ł) [...], lecz dziś słusznie należą te imiesłowy tylko do wyrzutni mownéj, bo to ł zamilczane w rodzaju męskim, występuje znowu w rodzaju żeńskim i niejakim, tudzież w l. mnog. a zatém częściéj się wygłasza, niż zamilcza: wpadła, wpadło [...].

Gdy podmiotem jest rzeczownik zbiorowy zakończony na stwo, dwie osoby różnéj płci oznaczający, wtedy orzecznik tak czasowny, jak przymiotny kładzie się w liczbie mnogiéj, n. p. Księstwo wyjechali. Wujostwo przybyli.

[…] Rzeczownik oznaczá albo jednę rzecz, osobę lub jakąkolwiek jistotę, albo dwie, albo więcéj niżli dwie jistoty; stąd téż mámy w skłánianiu trzy liczby gramatyczne, t. j. pojedyńczą, podwójną i mnogą, które się zwykle odróżniają końcówkami przyczepianemi do temátu [...].

[...] Widoczną jest rzeczą, że starosłowiański i polski język do spájaniá słów jednego i tego samego słowa użył dwu spójek, to jest spójki o, odpowiedniéj sanskryckiéj spójce a, w 1éj osobie liczby pojedynczéj i w 3éj osobie liczby mnogiéj, w j innych zaś osobach tegoż samego słowa użył spójki jotowanéj je odpowiedniéj sanskryckiéj spójce ja [...].

Tylko mnogą liczbę mają rzeczowniki: złożone z dwóch lub więcéj części, jak: widły, sanie, plecy, wrota, mary, imieniny, grabie.

Zaimek, zastępujące dopełnienie, gdy czynność podmiotu jest zwrócona na sam podmiot, nazywa się zaimkiem zwrotnym; używamy go bez względu, czy osoba jest piérwsza, druga, czy trzecia, liczby pojedyńczéj, czy mnogiéj, wszystkich trzech rodzajów.

W liczbie mnogiej nie rozróżniamy rodzajów, lecz dwie formy, tj. formę osobową i formę rzeczową.

Liczba pojedyńcza oznacza jedną tylko rzecz lub osobę, np. człowiek, krzew, siostra, kura; liczba zaś mnoga oznacza dwie lub więcej rzeczy, lub osoby, np. ludzie, zwierzęta, krzewy, siostry, ciotki.

Rzeczowniki rodz. męz. można zarówno w 2-gim przyp. liczby mn. kończyć na y, jak i na ów; noży, talerzy, widelcy, lub nożów, talerzów, widelców, najlepiej zaś dla milszego dźwięku przeplatać. [...] Podobnież przyp. 6-ty tegoż rodz. i liczby, zamiast ami, może mieć przez skrócenie y: walczył ze strzałami, żołnierzy, orężami. Końcówka liczby mn. owie służy tylko rzeczownikom ludzkim rodzaju męzkiego.

Wzór 1, mnoga. licz.

Mia. Narody

Pos. Narodów

Cel. Narodom

Bier. Narodów

Woł. O Narody!

Nar. Narodami

Miej. w Narodach

Imiona zdrobniałe niewiast na zia, sia i t. d. Anusia, Basia, Józia, Jadwisia, Zosia i t. d. w mnogiej liczbie mają na zie, sie np. obie Anusie, obie Józie i t. d.

Liczba pojedyńcza, podwójna, mnoga [lp. ld. lm.]. Można opuszczać liczba, albo téż mówić: pojedyńczość, podwójność, mnogość.

Liczba pojedyńcza, podwójna, mnoga [lp. ld. lm.]. Można opuszczać liczba, albo téż mówić: pojedyńczość, podwójność, mnogość.

Jeżeli w liczbie mn. rzeczownik męski osobowy, użyty jest w formie rzeczowéj, wtedy i przymiotnik ma odpowiednią, końcówkę rzeczową: -e.

Rzeczowniki powyższe odmieniają się w l. mn. regularnie podług rzeczownika: król.

Imiesłowy.

Współczesne.

(tworzą się z 3-éj osoby liczb. mnog. czasu teraźn. trybu oznajmującego przez dodanie końcówek: c, cy).

Jeżeli w czasownikach zakończonych na -ić -eć, ostatnia spółgłoska tematowa jest cienka, takowéj w I-éj osobie l. poj. i 3-éj osobie l. mnog. odpowiada gruba.

W następujących czasownikach spółgłoska tematowa twarda nie mięknie w 1-éj osobie licz. poj. i w 3-éj osobie licz. mnogiéj.

Число бываетъ: единственное liczba pojedyncza, когда означается одинъ предметъ, напр. brat, rzeka, książka, и множественное liczba mnoga, когда говорится о двухъ или многихъ предметахъ одного названія, напр. bracia, rzeki, książki.

Чиселъ два: [...] 2) Множественное, liczba mnoga, показываетъ дѣйствіе или состояніе двухъ или многихъ предметовъ; напр. budujemy, chodzicie, byli posłani.

VI. przyp. l. mn. w deklinacyi przymiot. i zaim. w rodzaju męskim (tak przy osobowych jak rzeczowych) ym i (imi), a w rodzajach żeń. i nij. emi: pilnymi uczniami, siwymi końmi, okrągłymi stołami, ale: z kochanemi siostrami, wielkiemi dziełami.

Zakończenie a — y. I. a) Przyswojone rzeczow. z łacińskiego i greckiego, tam nijakie a u nas męskie, mają w 1. przyp. l. m. — a (na 1. miejscu) obok — y.

Dzisiejsza polszczyzna, jak wiadomo, rozróżnia w deklinacji trzy rodzaje [...], dwie liczby: pojedyńczą i mnogą; np. syn synowie, woda wody, zwierzę zwierzęta i t. p.

Nadto rzeczowniki, zakończone w mianowniku l. pojed. na spółgłoskę podniebienną czyli zmiękczoną, miały często w mianown. l. mn. zakończenie -ewie, jak np. królewie, mężewie.

Odrębną zupełnie formę mianownika licz. mnogiej mają rzeczowniki cudzoziemskie na -ans, jak: kwadrans, wakans, itp.

Odrębną zupełnie formę mianownika licz. mnogiej mają rzeczowniki cudzoziemskie na -ans, jak: kwadrans, wakans, itp. kończą bowiem mianownik liczby mn. na e twarde, bez zmiękczenia spółgłoski poprzedzającej, to jest: kwadranse, romanse.

Rozpowszechnieniu tych ostatnich jak i poprzednich form na -a sprzyjała także ta okoliczność, że dopełniacze licz. pojed. powyższych rzeczowników, mając stale końcówkę u (dokumentu, faktu), tym samym dostatecznie się wyróżniły od form na a licz. mn. (dokumenta, fakta).

Obok zakończenia ''ech w miejscowniku l. mnog. już w staropolskim były używane dwa inne: och i ach.

Formy l. mnogiej tych przymiotników przed miękkim ń i przysłówki mają ś, ź: boleśni [...] żeleźniak itp.

Przed zakończeniem na i (y) w I. przyp. l. m. rzeczowników osobowych męskich z osnową na „r”, np. amatorzy [...] chorzy itp.

W II. p. l. p. i l. mn. rzecz. r. ż. na ja mają końcówki ji: tej kolonji i tych kolonji itd.

Jeżeli mówimy o jednej osobie, o jednem zwierzęciu lub o jednej rzeczy, stoi rzeczownik w liczbie pojedynczej; a jeżeli mówimy o dwuch, trzech albo więcej, używamy liczby mnogiej.

Również nie posiadają liczby mnogiej niektóre rzeczowniki zbiorowe, np. zwierzyna, nabiał, szlachta, pierze, kwiecie i t. p.

Jeszcze inne postaci rzeczowników, jak np. ojcem, książką, polem w licz. pojedyńczej, a ojcami, książkami, polami i t. p. w licz. mn. — to szósty przypadek czyli narzędnik.

W 2 przypadku liczby mnogiej rzeczowników, kończących się na -ja po spółgłosce, piszemy końcówkę -yj,-ij, np. asocjacyj [...].

W 2 przypadku liczby mnogiej rzeczowników, kończących się na -ja po spółgłosce, piszemy końcówkę -yj,-ij, np. asocjacyj [...] dla odróżnienia od 2 przypadku liczby pojedynczej: parafji [...]. Takież y, i przed j, jak w końcówce 2 przyp. l. mn.

§ 23. Mówimy: nasz ojciec, nasi ojcowie; jedno jabłko, cztery jabłka; biała mysz, trzy białe myszy i t. d. Rozróżniamy więc w rzeczownikach i liczbę, t. j. ilość osób lub rzeczy. W języku polskim mamy dwie liczby: pojedynczą i mnogą.

§ 36. W I-ym przypadku licz. mnogiej mówimy: ci aniołowie lub anieli; owi chłopi, tamci panowie, sami goście, ci kupcy, chłopcy; te konie, owe chłopy, owe Włochy, tamte pany, same doktory.

§ 37. W IV-ym przyp. licz. mn. mówimy — kogo? co? aniołów, panów, wójtów; — kogo? co? konie, liście, stoły, gościńce.

Liczba pojedyncza, mnoga, podwójna.

Liczby: pojedyncza, mnoga, podwójna.

Rozróżniamy deklinację rzeczowników [...] Rodzaje: męski, żeński, nijaki. Odmiana męsko osobowa rzecz. (M. Anieli...) i rzeczowa w l. mn. (Anioły...)

Strona czynna. Tryb orzekający. [...] Tryb przypuszczający. Czas teraźniejszy: l. p. pisałbym, pisałabym, pisałobym - byś, by, l. m. pisalibyśmy [...] Czas przeszły: pisałbym był, pisałabym była... Tryb rozkazujący.

Toteż z całego tego pasa przejściowego za polskie uchodzić mogą tylko Tworków i Bieńkowice, gdzie w związku z polskiem poczuciem narodowem przejęto mnóstwo wyrazów w formie polskiej, zwłaszcza z nosówkami, z g, z brakiem rzadziej z dyspalatalizacją samogłosek a palatalizacją spółgłosek, np. końcówka 3 os. l. mn. -ům [...].

Z końcówek 1. os. l. mn. -va nie istnieje zupełnie w zachodniej połowie Polski, powszechne jest niemal we wschodniej.

Bo prawie nigdy -va nie jest końcówką wyłączną, drugorzędnie możliwe też końcówki z m. jeżeli nie jako pozostałość zlania się tu form liczby mnogiej i podwójnej, to jako wpływ literacki.

Końcówka 2. os. ta nie ma już nigdzie znaczenia liczby podwójnej, zawsze oznacza właściwą liczbę mnogą.

§20. Liczba mnoga.

Zresztą w obu klasach w niektórych przypadkach (instr. sing. i w niektórych liczby mnogiej) nastąpiło prasłowiańskie skrócenie [...].

WZORY. — Niżej podane wzory uwydatnią lepiej powyższe objaśnienie:

Liczba pojedyńcza: (numero singular) [...]

Liczba mnoga: (plural)

Przypadek 1-y — os campos — pola

★Liczba (numerus): a) ★pojedyncza (singularis), b) ★podwójna (dualis), c) ★mnoga (pluralis).

Mnoga liczba, p. liczba.

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Declinatio — przypadkowanie, deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, żeński (t. 2), neutrum — nijaki, numerus singularis — liczba pojedyncza, pluralis — mnoga, dualis — podwójna (t. 1, przyp., s. 138).