terminów gramatycznych online
część mowy
Geneza: łac. pars orationis
Części mowy. Klasy funkcjonalne leksemów dające się wyodrębnić w zasobie słownikowym języka na podstawie określonego dla każdej z tych klas swoistego zespołu cech gramatycznych właściwych leksemom należącym do danej klasy funkcjonalnej.
Cytaty
I. Co do wielkich głosek;
Piszą się one: 1) Na początku każdego pisma. 2) Na początku periodów. 3) Na początku każdego wiersza poetycznego [...]. 6) W częściach mowy, np. Rzeczownik, Przymiotnik i t. d.
Dla porządku i lepszego zrozumienia się, dzielemy wyrazy na rozmaite gatunki, albo klassy, które częściami mowy nazywamy.
W § 92 mówiliśmy o nágłosach wchodzących w skłád wyrazów złożonych, które po większéj części są przyjimkami; obecnie zaś rozwáżym rzeczowniki złożone, w których miejsce nágłosów zajmują piérwiástki i piérwotniki z jinnych części mowy, i jak takowe skłádają się ze sobą. 1. Niektóre s tych złożonych łączą się ze sobą bez spójki jako liczebniki: pół, np. półrólɳik [...], s których niektóre przyjmują pogłos k, jako to: półpanek [...]; albo téż przybiérają końcówkę e powstałą s kontrakcyji zakończeniá ije, a takie określają środek miejsca lub czasu przez piérwotnik oznaczonego [...].
Gatunƙi vyrazóv, o któryɦ dotąd była mova y poᵽɍeđająciɦ rozđáłaɦ, z vyjątkem prirostkóv, nazvali łacinɳici zęscaⴅi movy (partes orationis); te zas, v któryɦ sę teráz rozpatryvac bęđem, nazvali ząstezkaⴅi (particulae), ɦcąc taką názvą oznazic jiɦ podrędne stanoɣisko vzględem pérysiɦ. Te partikuły, jako ząstki movy, pod vzględem svéj budovy i ustroju tym sę róƶɳą od zęsci movy, jiz będąc poɳekąd yyrazaⴅi ɳeruɦomeⴅi zili ɳeodiⴅenneⴅi, ɳe podlegają vcale aɳi skłáɳaɳu, aɳi spájaɳu, o któryɦ dotąd była mova. Delą sę one na 4 grona, s któryɦ pérvse obejmuje prisłóvƙi, druge spójɳiki, trece prijimki, zvárte yykrikɳiki.
[…] Poɳeváz pɍisłóvƙi co do svego rodovodu zostają v pokreɣeɳstɣe praɣe ze vsistƙeⴅi zęscaⴅi movy, pɍeto i spójɳiƙi za posredɳictvem pɍisłóvkóv ɣązą sę z ɳeⴅi […].
Mówiliśmy dotąd o rozmaitych rodzajach wyrazów: mówiliśmy o rzeczownikach, przymiotnikach, zaimkach, liczebnikach, czasownikach, przysłówkach, przyimkach, i wykrzyknikach. A dlaczegośmy o nich mówili? Oto dlatego, że z nich jakby z części składa się cała mowa nasza. Nazwano je też przeto częściami mowy.
Przy pomocy wyrazów nazywa człowiek najrozmaitsze zjawiska świata otaczającego i swojego życia wewnętrznego. Są tam różne przedmioty, znamienne właściwościami, wykonujace czynności, pozostające względem siebie w różnych stosunkach. Ze względu na to, co dany wyraz nazywa i w jaki sposób tę treść znaczeniową wyraża, dokonuje gramatyka podziału wszystkich wyrazów na tzw. części mowy.