terminów gramatycznych online
zdanie poboczne orzecznikowe
Język: polski
Cytaty
[…] Zdania podrzędne (poboczne) ze względu na treść, tj. co do tego, jaki członek zdania nadrzędnego zastępują, dzielą się na podmiotowe, orzecznikowe, określające, okolicznościowe i dopełniające. Ze względu na to, jaką część mowy omawiają, dzielą się na rzeczowne, przymiotne i przysłówkowe; nie ma tylko zdań czasownikowych, ponieważ ze wszystkich części mowy, które samodzielnie mogą być członkiem zdania, tylko czasownik nie może być omówiony przez całe zdanie. Zdania podmiotowe i dopełniające należą zawsze do rzeczownych; zdania orzecznikowe i określające, mogą być albo rzeczownemi, albo przymiotnemi; a zdania okolicznościowe w zupełności odpowiadają przysłówkowym.
[…] Zdanie orzecznikowe zastępuje orzecznik imienny zdania nadrzędnego, a pod względem formy bywa najczęściej zdaniem względnym, rzadziej spójnikowym.
[…] Zaimki i przysłówki względne pod względem syntaktycznego spajania zdań mogą odgrywać dwojaką rolę: 1) albo spajają ze zdaniem nadrzędnym zdania rzeczywiście podrzędne, tj. omawiające jakiś członek zdania nadrzędnego, jako to: zdania podmiotowe [...], orzecznikowe [...], określające [...], okolicznościowe miejsca [...] i dopełniające.
Zdaniami orzecznikowemi nazywamy zdania podrzędne, które zastępują orzecznik rzeczowny lub przymiotny zdania nadrzędnego i odpowiadają na pytania: kim jest? czem jest? jaki, jaka, jakie jest?. Nap. *Tem będzie wiek dojrzały, czem się wyda młody*. [...] Dzielą się one na 1) zdania orzecznikowe rzeczowne i 2) zdania orzecznikowe przymiotne.
Orzecznikowe, p. zdanie III.
b) Zdanie ★poboczne: [...] ★orzecznikowe, np. nauczyciel, jest tem dla uczniów, czem ojciec dla dzieci.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; subordinata — podrzędne, poboczne, subiectiva — podmiotowe, praedicativa — orzecznikowe, obiectiva — dopełniające, obiectiva adverbiale — okolicznościowe, attributiva — określające, syndetica — spójnikowe, asyndetica — pytające, relativa — względne, sine subiecto — bezpodmiotowe.