terminów gramatycznych online
zdanie podrzędne podmiotowe
Język: polski
Cytaty
Co do formy, tj. co do stosunku do zdania głównego, jest zdanie rzeczownikowe: […] 2. Zdanie rzeczownikiem jest podmiotowém, jeżeli jest w stosunku podmiotu do zdania głównego […].
[...] Zdanie podmiotowe może się skrócić: a). Gdy podmiot zdania pobocznego znajduje się także w zdaniu główném jako określnik zależny, np. Nie dobrze jest człowiekowi, żeby sam był na świecie=być samemu na świecie [...]. b). Gdy zdanie podmiotowe bez wyraźnego podmiotu, działanie lub stan tylko w ogólności w ten sposób wyraża, że po uzupełnieniu tegoż zdania podmiotowego, podmiot w niepewno-osobistym zaimku się lub w rzeczowniku zań użytym człowiek występuje, np. Czyż to uczciwie tak postępować (zam. jestże to uczciwie, żeby się tak postępowało)? [...].
Zdania podrzędne podmiotowe łączą się ze zdaniem głównym: 1) zapomocą zaimków kto, co, który, jak, np. Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada. — Kto jak słońce zagasa, wstanie jako słońce. Słowacki. [...] 2) spójnikami: że, iż, żeby, aby, kiedy, którym w zdaniu głównym niekiedy odpowiada zaimek to; np. Wszystkim się zdawało, że Wojski wciąż gra jeszcze. Mickiewicz. [...] 3) nie łączą się niczym, o ile orzeczeniem zdania pobocznego jest imiesłów, np. Cierpiący dla sprawiedliwości są błogosławieni.
Zdanie podrzędne i nadrzędne. Zdanie główne i zdanie poboczne. Zdanie podrzędne podmiotowe, orzecznikowe i określeniowe. Zdania określeniowe: przydawkowe, przedmiotowe i okolicznikowe. Zdania okolicznikowe: miejsca, czasu, sposobu, stopnia, celu, przyczyny, skutku, warunku i przyzwolenia. Zdania podrzędne: niepołączone, spójnikowe i względne.
Zdania podrzędne: 1) podmiotowe: Zastępuje podmiot zdania nadrzędnego. Kto się w czas w drogę gotuje, ten najbezpieczniej wędruje. Nieraz się zdarza, że i pies pana w rękę ukąsi. (Spójnikowe, zastępuje podmiot logiczny). 2) orzecznikowe [...]. 3) określeniowe zastępuje a ) przydawkę [...] b) przedmiot [...]
Zdaniami podmiotowemi nazywamy zdania podrzędne, które zastępują podmiot zdania nadrzędnego i odpowiadają na pytania podmiotu: kto? co?. Naprz. [...] Kto nie dotnął ziemi ni razu, ten nigdy nie może być w niebie.
Zdania podmiotowe łączą się ze zdaniami nadrzędnemi za pomocą zaimków względnych, za pomocą spójników i w zdaniach zależnych pytających bezpośrednio.
Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie kto? o podmiot [...]. Zdanie podrzędne podmiotowe łączy się ze zdaniem nadrzędnym, w którym występują takie wyrazy, jak prawda, nieprawda, fałsz, zdaje się, widać, słychać, wiadomo, oczywista [...]. Zdanie podmiotowe może być a) względne[...], b) spójnikowe [...], c) bezspójnikowe.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; subordinata — podrzędne, poboczne, subiectiva — podmiotowe, praedicativa — orzecznikowe, obiectiva — dopełniające, obiectiva adverbiale — okolicznościowe, attributiva — określające, syndetica — spójnikowe, asyndetica — pytające, relativa — względne, sine subiecto — bezpodmiotowe.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Składnia: [...], okolicznik, przydawka, dopełniacz, dopowiedzenie, związek współrzędny, podrzędny, zdanie złożone współrzędnie, podrzędnie, współrzędne, łączne, przeciwstawne, główne, poboczne, nadrzędne, podrzędne, podmiotowe, orzecznikowe, określeniowe, przedmiotowe [...].