terminów gramatycznych online
imię nazwa, część mowy
Geneza: łac. nomen
Nomen (imię). Tradycyjnie (od starożytności) leksem odmieniający się przez przypadki, tj. w językach takich jak łacina czy polski rzeczownik, przymiotnik, zaimek i liczebnik. Na zasadzie analogii pojęcie nomen w językach nie mających kategorii fleksyjnej przypadku lub wykorzystujących ją w inny sposób (dla innych klas wyrazów) odnosi się do leksemów pełniących podobne funkcje semantyczne i syntaktyczne.
Cytaty
De nominibus artificum. von namen der handewercks leuthe. Imioná rzemiesnikow.
Terrarum gentium et civitatum vocabula. Namen der lender, volcker, und stedte. Imioná ziem, ludzi, i miast.
Virtutum vocabula. Namen der eugenden. Imioná cnot.
Nomen, est Pars Orationis, quae rem significat, non agere aliquid aut pati. hoc est. Imię zámyka w sobie imioná wszystkich osob, i rzeczy, ták widomych jako i niewidomych: Vt Deus, Bog. Homo, Człowiek.
Rożność Nominum, Imion. 3. Nomen jest Słowko, przed ktorem kłaść możemy, hic, haec, hoc, ten, tá, to. jáko hic homo, ten człowiek, hic Pater, ten Ojciec, haec Maus, tá ręká, hoc Animal, to zwierzę.
Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.
Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik.
Nomen quid est? imię co jest? pars orationis, część mowy, per casus, przez spadki, declinabilis, staczająca się, rem sine tempore significans, rzecz bez czasu znacząca, proprie, właśnie, ut Roma, jako Rzym, Tiberis, Tyber, communiter, pospolicie, ut Urbs, jako Miasto, flumen, rzeka.
Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.
A. Wyrazy do trzeciej części mowy należące dla tego nazywają się Przedimkami, że się zawsze przed imionami kładą, np. nie można powiedzieć: idę ojca od, idę matki do, lecz koniecznie trzeba mówić: idę od ojca, idę do matki.
B. Przedimki oznaczaj rozmaite stosunki między dwiema rzeczami albo osobami, np. książka leży na stole, pod stołem, w stole, przy stole.
C. Przedimki się nie odmieniają, prócz że niektóre dla łatwiejszej wymowy czasem się przedłużają, np. we mnie, zamiast; w mnie; ode mnie, zamiast: od mnie; ze mną, zamiast: z mną.
Ludzie przy początkowem tworzeniu wyrazów na oznaczenie rzeczy zmysłowych, trzymali się tej naturalnej zasady: iż zwierzętom dawali imiona podług głosu, a rzeczom nieżywotnym podług dźwięku, które one wydawały.
Przyimek tak nazwany, że się kładzie przy imieniu dopomagając mu do wyrażenia różnych okoliczności, których ono ani swoją końcówką, ani odmianą przez przypadki wyrazić nie może: wynagradza zatem brak przypadków wyrażających rozmaite względy.
Rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i liczebniki nazywamy ogólnie imionami.
Imiesłów, wyraz gładko wymawiający się miłego brzmienia z upadkiem imienia i słowa utrzymać się nie może. Sprawmiotnik, jest jakoby przymiotnik ze sprawomianu wyrobiony, —zestawienie może na początek nie gładko brzmiące, ale z upływem czasu utrze się do słuchu.
Co się tyczy przysłówka „nie,“ pamiętać należy, że takowy spaja się właściwie tylko z imionami (rzeczownikami, przymiotnikami, imiesłowami...).
Do części mowy odmiennych należą: rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, liczebniki i słowa (zwane niekiedy czasownikami). Pierwsze cztery gatunki wyrazów nazywają się także ogólnie imionami.