Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

samogłoska czysta

Język: polski

Cytaty

Dopiero wyliczone samogłoski dzielę się na 8, a spółgłoski na 6 następujących niższych gatunków:

A. Samogłoski: 1) Na czyste, a, e, i, j, o, ó, u, y. 2) Na nosowe, ą, ę. 3) Na dwogłosy (dyftonges) [...].

Nie ma żadnego innego języka, który by się mógł poszczycić, jak polski, tylą gatunkami głosów średnio- i zupełniotwardych, miękkich pojedyńczych i złożonych; który by tyle miał samogłosek jako to czystych, nosowych, otwartych, ścisnionych, krótkich, długich, i złożonych z nich dwó- i trzygłosek.

Jest samogłosek czystych sześć: a, e, i, o, u, y, np. baba, tenże, sili, oto, duchu, pychy.

Samogłoski czyste, czyli otwarte a, i, o, u, y, spółgłoski twarde, zmiękczone a nawet i miękkie niektóre, ponieważ się dobrze wymawiają od całego narodu; łatwo więc i w piśmie oddane będą.

Samogłoski dzielą się na czyste i nosowe. Czyste samogłoski są: a, e, é, i, o, ó, u, y; nosowe: ą, ę.

Między samogłoskami wyróżniamy: 1) [samogłoski] czyste (otwarte): a, e, i, o, y; 2) nosowe: ą, ę; 3) ściśnione (oznaczane u góry kreską): ó, e.

Język starosłowiański posiadał samogłoski nosowe (np. w wyrazach: językъ, mążь, ząbъ i t. d.)[...], lecz następnie z biegiem czasu większość tych języków samogłoski nosowe utraciła, zastępując je samogłoskami czystemi.

Przegląd wymowy.

A brzmi zwykle jak polskie, [...].

á (a z akcentem) jest a czyste, z przyciskiem wymówione; prz.: dá daje, dará da.

Pierwsza osoba liczby mnogiej [czasu przeszłego dokonanego] rozróżnia się tu w klasie pierwszej od czasu teraźniejszego tylko tem, iż ma w zakończeniu (ámos) czyste, akcentowane á, gdy ta sama osoba w czasie teraźniejszym ma a przytłumione (gardłowe), na prz.: cantamos (a przytłumione) śpiewamy, cantámos (á czyste) zaśpiewaliśmy.

Samogłoski dzielimy na:

  1. nosowe i czyste;
  2. pochylone (ó);
  3. miękkie i twarde.

Samogłoska. Samogłoski czyste i nosowe. Samogłoski przednie, środkowe i tylne, samogłoski wysokie, średnie i niskie, samogłoski szerokie i wąskie, samogłoski jasne i pochylone, samogłoski zgłoskotwórcze i niezgłoskotwórcze.

Samogłoski. Wszystkich samogłosek w języku polskim mamy dziewięć: 1) czyste a, e, i, o, ó, y (prąd powietrza przechodzi przez jamę ustną). 2) nosowe ą, ę (powietrze, udźwięcznione w krtani, przepływa częścią przez usta, częścią przez jamę nosową).

Samogłoski (pełnogłoski, vocales) dzielą się: [...], d) ze względu na udział jamy nosowej: ★czyste (ustne) a, e, i, o, u, y i ★nosowe (nosówki) ę, ǫ.